Vukan Nemanjić

Biografija

Vukan Nemanjić je bio najstariji sin velikog srpskog župana Stefana Nemanje. Od 1190. do 1208. godine je upravljao Zetom, a titulu velikog župana Raške nosio je od 1202/03. do 1204/05. godine. Datum i mesto njegovog rođenja i smrti nisu poznati, ali pretpostavlja se da je rođen do 1165. godine, a da je preminuo posle februara 1208. godine.

Porodica

Mnogi istoričari smatraju da je Vukan dobio ime po dedi Vukanu koji je bio veliki župan od 1084. do 1112. godine, dok je manje onih koji tvrde da ga je Stefan Nemanja nazvao po svom sinovcu Stefanu Vukanu.

Vukanova majka je Ana Nemanjić koja je bila plemkinja, ali nema dovoljno podataka o njenom poreklu. Njegova mlađa braća su Stefan koji je 1217. godine krunisan za kralja i Rastko Nemanjić koji je 1219. godine postao prvi srpski arhiepiskop.

Vukan je imao tri sina i ćerku o kojima se ne zna mnogo. Takođe nije poznata njegova supruga i majka njegove dece. Nasledio ga je sin Đorđe koji je, kao i on, uzeo titulu kralja i samostalno je vodio svoje zemlje. Ubrzo nakon Vukanove smrti, napravio je savez sa mletačkim duždom. Bio je u lošim odnosima sa Stefanom Prvovenčanim zbog čega je izgubio vlast u Kotoru i u delu Zete.

Dmitar je bio srpski župan, a kada se zamonašio, dobio je ime David. On je pradeda knjeginje Milice Hrebeljanović. Srpska pravoslavna crkva ga praznuje svakog 24. septembra po julijanskom kalendaru (tj. 7. oktobra po gregorijanskom kalendaru). Treći sin je Stefan Vukanović koji je vladao Zetom od 1208. do 1216. godine. Oko 1250. godine je sagradio manastir Moraču. Ćerkino ime je bilo Jevrosima i ona se udala za grbljanskog kneza Vladimira (Ilijana). Rodila je sina Nikšu po kome je crnogorski grad Nikšić dobio ime.

Borba za vlast sa bratom

Tokom 1180-ih godina, Stefan Nemanja je napao Duklju i osvojio je gradove: Skadar, Svač, Ulcinj, Bar, itd. Oko 1190. godine Vukan je dobio na upravu Zetu.

Pošto je bio najstariji sin, očekivao je da će od oca naslediti srpski presto. Međutim, vizantijski car Isak II Anđeo je Stefana Nemanju uslovio da vlast prepusti Stefanu koji je ženidbom sa Evdokijom Anđel postao vizantijski zet i sevastokrator. 25. marta 1196. godine Stefan Nemanja je predao krunu srednjem sinu koji je postao veliki župan Raške, dok je Vukan, kao veliki knez, zadržao Zetu, Travuniju, Toplicu i Hvosno.

U periodu od 1195. do 1197. godine Vukan je sam uzeo titulu kralja Zete. Ovu odluku je doneo po ugledu na prinčeve Andriju i Emerika koji su se borili za kraljevsku krunu u Ugraskoj. Kada je Andrija osvojio Hum, Vukan se zbližio sa njim i zajedno su radili protiv Dubrovnika i Bosne.

1198. godine Vukan je zamolio papu Inoćentija III da u Zetu pošalje legate kako bi pojačali uticaj zapadne crkve. Vrhovnom poglavaru Katoličke crkve je ovo odgovaralo pa je naredne godine uputio svoje poslanike. Preporuku za njih je poslao i Stefanu koji je od pape tražio da mu pošalje kraljevsku krunu i da mu pruži zaštitu ukoliko se Vukan udruži sa Mađarima. To se nije dogodilo zahvaljujući protivljenju ugarskog kralja Emerika.

1199. godine Vukan je uz pomoć Ugarske izuzeo Bar iz Dubrovačke nadležnosti i obnovio je nadbiskupiju u ovom gradu. Kako bi se pokazao kao dobar katolik, poslao je papi pismo u kome je optužio bosanskog bana Kulina, njegovu ženu i sestru da su jeretici. Predložio mu je da pošalje ugarskog kralja u Bosnu kako bi istrebio jeres. Iste godine je preminuo Stefan Nemanja i počeo je sukob između braće.

1201. godine Stefan je oterao svoju prvu suprugu Evdokiju Anđel. Veruje se da je to uradio jer mu je bila neverna. Vukan mu se otvoreno usprotivio i ugostio je Evdokiju kojoj je dao pratnju do Drača.

1202. godine Vukan je oformio savez sa Mađarima uz čiju pomoć je mlađem bratu oduzeo zemlju. Postao je ugarski vazal i proglašen je za velikog župana. Ugarski kralj Emerik je uzeo titulu srpskog kralja i pripala mu je oblast istočno od Morave.

Pomirenje sa bratom

Tada je Stefan pobegao u Bugarsku i čekao je pogodan trenutak da se vrati u Srbiju. 1203. godine Bugari i Mađari su ratovali zbog oblasti uz Veliku i Južnu Moravu. Pošto su Mađari bili poraženi, Vukan se povukao iz niške oblasti. 1204. ili 1205. godine braća su sklopila sporazum na osnovu koga je Stefan povratio vlast u Srbiji, a Vukan je nastavio da upravlja Zetom.

Uprkos tome, oni su i dalje bili u ratu. Sava Nemanjić je početkom 1207. godine doneo telo Stefana Nemanje u Hvosno. Pretpostavlja se da je na saboru u Polumiru, tj. u crkvi Svetog Nikole u Ušću, nad njegovim kovčegom izmirio zavađenu braću. Druga verzija glasi da je na saboru bio samo Stefan, a da se Vukanu izgubio trag.

Smatra se da je Vukan preminuo posle februara 1208. godine. Ne zna se gde je prvobitno sahranjen, a njegove mošti su kasnije prenete u manastir Morača.

Vukana je nasledio sin Đorđe koji je postao kralj Zete.

Veruje se da je najveće srpsko pleme Vasojevića nastalo iz Vukanove loze. Rodonačelnik plemena je Vaso koji je Vukanov srodnik.

Vukanovo jevanđelje

Vukanovo jevanđelje predstavlja jedan od najvažnijih i najstarijih spomenika srpskog jezika. Iako su istoričari smatrali da je posvećeno Vukanu i da je nastalo u Raškoj za vreme njegove vladavine, otkriveno je da je napisano u periodu od 1196. do 1202. godine kada je Stefan bio vladar ove države. U jevanđelju stoji posveta Stefanu koja je izgrebana kada je Vukan došao na vlast.

Jevanđelje pripada Mstislavskom tipu, sadrži 189 listova i pisalo ga je 8 pisara među kojima je starac Simeon.

Serija o Nemanjićima

2017. godine je počelo snimanje serije „Nemanjići – rađanje kraljevine“. Ulogu Vukana Nemanjića je tumačio glumac Nebojša Glogovac koji je u februaru 2018. godine preminuo.