Aleksandar Fleming

Biografija

Aleksandar Fleming (Alexander Fleming) bio je britanski ljekar, biolog, farmakolog i botaničar, škotskog porijekla. Najpoznatiji je po otkriću penicilina. Dobio je Nobelovu nagradu u polju medicine i fiziologije, 1945. godine. Rođen je u Darvelu u Škotskoj, 06. avgusta 1881. godine, a umro je 11. marta 1955. godine u Londonu.

Djetinjstvo i školovanje

Aleksandar Fleming rođen je na farmi u Ejširu, blizu Darvela. Njegovi roditelji, Hju (Hugh) i Grejs (Grace) bili su poljoprivrednici, a Aleksandar je bio jedno od njihove četvoro djece. Takođe je imao četvoro polubraće, koji su bili djeca iz prvog braka njegovog oca.

Pohađao je osnovno obrazovanje u  „Louden Moor School“, „Darvel School“ i „Kilmarnock Academy“ prije nego što se preselio u London 1895. godine, gdje je živio sa svojim starijim bratom Tomasom (Thomas Fleming). U Londonu je Fleming završio osnovno školovanje na „Polytechnic Regent Streetu“.

Fleming je bio zdrav i marljiv mladić,, čvrstog karaktera i odlučne smjernosti, ukorijenjene osobine koje su ga vodile kroz život krupnim koracima. Tokom svojih srednjoškolskih dana, radio je u jednoj parobrodskoj kompaniji, a vikendom odlazio na roditeljsku farmu, kako bi tamo odradio svoj dio posla.

Fleming je bio pripadnik Teritorijalne vojske, koju je služio u Londonskoj škotskoj regimenti, za vrijeme Burskog rata, s tim što njegova jedinica nije napuštala Veliku Britaniju. Zajedno sa njim, u istoj jedinici, bili su i njegova braća, Robert (Robert Fleming) i Džon (John Fleming).

Nakon vojske kratko je u Londonu proveo na poziciji činovnika gdje je radio špediterske poslove. Naslijedio je nešto novaca od svog ujaka, pa je nasljeđe uložio u dalje školovanje. Po uzoru na starijeg brata Tomasa, koji je bio medicinski okulista, odlučuje se za ovu profesiju.

Ušao je u polje medicine 1901. godine, na Medicinskom fakultetu Univerziteta „St. Mary’s“ u Londonu, gdje je dobio i stipendiju. Dok je pohađao ovaj univerzitet osvojio je zlatnu medalju kao vrhunski medicinski student.

Kako su farmerski poslovi započinjali ranim jutrom, tako je Fleming, stekavši ovu naviku od prije, na studijama nastavio tim tempom. To se pokazalo kao velika prednost. Dok su njegove kolege još spavale, Aleksandar bi već završavao veći dio posla. Puno rada i zdrave navike stvorili su odgovornog pojedinca, koji će postati uspješan u svom poslu do kraja života. Godine 1906. diplomirao je sa najboljim ocjenama.

Lični život i karijera

Aleksandar Fleming planirao je postati hirurg, ali privremeni položaj u Odjelu za inokulaciju u Bolnici „St. Mary’s“ odveo ga je na put prema tada novom području, bakteriologije. Tamo je razvio svoje istraživačke vještine u oblasti vakcinacije, kao asistent bakteriologa i imunologa sir Almrota Rajta (Almroth Edward Wright), čije revolucionarne ideje u polju vakcina i imunologije predstavljaju tada sasvim novi pravac liječenja.

U privatnoj praksi, kao venerolog, radio je u periodu od 1909. do 1914. godine. U braku je bio sa Sarom Merion MekElroj (Sarah Marion McElroy), medicinskom sestrom iz Irske. Imali su sina Roberta, koji se isto bavio medicinom.

U to vrijeme, kao jedan od prvih ljekara, primjenjivao je „arsphenamine (Salvarsan)“, lijek za liječenje sifilisa. U isto vrijeme radio je i kao profesor na Univerzitetu „St. Mary“.

Za vrijeme Prvog svjetskog rata, Fleming je služio u činu kapetana u Medicinskom korpusu Kraljevske vojske. Radio je kao bakteriolog, proučavao infekcije rana u improvizovanom laboratoriju koji je postavljen u Boulogneu u Francuskoj.

Tamo je, kroz svoje istraživanje Fleming otkrio da su antiseptici, koje su obično koristili u to vrijeme, radili više štete nego koristi, jer su narušavali imunitet, te tako nisu imali sposobnost da razgrade štetne bakterije. Više vojnika je umiralo od antiseptičkog liječenja, nego od infekcija koje su pokušavali uništiti.

Fleming je preporučio da se, radi efikasnijeg liječenja, rane jednostavno održavaju suhe i čiste. Međutim, njegove su preporuke u velikoj mjeri zanemarivane.

Vraćajući se u „St. Mary’s“ nakon rata, 1918. godine, Fleming je preuzeo novu funkciju: pomoćnik direktora Službe za inokulaciju.

Godine 1928. na Univerzitetu u Londonu radio je kao profesor bakteriologije, a profesor emeritus bakteriologije 1948. godine. Izabran je za rektora Univerziteta u Edinburgu 1951. godine.

Fleming je bio član Umjetničkog kluba „Chelsea“. To je bio privatni klub za umjetnike svih vrsta umjetnosti, koji je osnovan 1891. godine. Tamo je Fleming radio svoje bakterijske crteže. Dok ih je crtao, bile su nevidljive, a poslije su te bakterije isijavale u blještave boje.

Godine 1943. postaje član Kraljevskog društva „Fellow of the Royal Society“. Od 1944. godine počašćen je Titulom viteza.

Flemingu je 1945. godine, zajedno sa Hauardom i Ernestom (Howard Florey i Ernst Chain), dodijeljena Nobelova nagrada u polju medicine i fiziologije.

Dobio je i počasni doktorat  trideset evropskih i američkih univerziteta. Fleming je u karijeri napisao i objavio brojne radove o bakterijama, imunološkom sistemu i hemoterapiji.

Prva supruga umrla mu je 1949. godine. Dok je 1953. godine bio oženjen sa svojom drugom suprugom Amalijom (Amalija Coutsouris-Voureka), medicinskom radnicom iz Grčke, koja je 1946. godine došla u London zbog posla.

Umro je u 73. godini života od srčanog udara. Uz državne počasti, sahranjen je u Katedrali Sv. Pavla u Londonu.

Put do penicilina

Za vrijeme Prvog svjetskog rata, Fleming je bio svjedok smrti mnogo vojnika zbog septikemije, pa se iz tih razloga posvetio istraživanju antibakterijskih agensa.

Tadašnji antiseptici korišteni u liječenju rana vojnika, uništavali su imunitet pacijenta brže nego što su ubijali bakterije. Fleming je iznijeo tvrdnju da antiseptici ubijaju vojnike češće nego bolesti. Antiseptici su na koži pokazivali pozitivno djelovanje, ali u dubokim ranama krile su se anaerobne bakterije, te su antiseptici prvenstveno ubijali korisne agense, umjesto da štite pacijenta.

Antiseptici nisu sprečavali gangrenu, nego su je širili, pošto su ubijali leukocite. Fleming je savjetovao upotrebu blagog fiziološkog rastvora za čišćenje rana. Sir Almrot Rajt je podržavao Fleminga . Veliki broj vojnih ljekara nisu smanjili upotrebu antiseptika, čak ni kada bi primijetili pogoršano stanje pacijenata.

Fleming je primijetio da je fagocitoza bila intenzivnija kod rana u ratu nego kod drugih rana. Zbog toga je savjetovao hirurzima da što prije izvrše uklanjanje nekrotičnog tkiva. Najveće zasluge pripadaju upravo Flemingu za dokazivanje štetnosti antiseptika na tkivo ljudskog tijela kada se ne vrši njegova pravilna primjena.

U novembru 1921. godine, Fleming je otkrio lizozim, blago antiseptički enzim, prisutan u tjelesnim tekućinama, kada je sasvim slučajno trenutno prehlađen, njegova sluz iz nosa kapnula na kulturu bakterija. Razmišljajući da njegova sluz može imati nekakav uticaj na rast bakterija, uradio je eksperiment kojim je pokušao dokazati postojanje bakteriofaga u slini.

Nekoliko sedmica kasnije, opazio je da su bakterije bile otopljene. Ovo je označilo Flemingovo prvo veliko otkriće, kao i značajan doprinos istraživanju ljudskog imunološkog sistema.

Skoro iste rezultate postigao je i sa sekretima zdravih kolega, uključujući i suze. Tada zaključuje da se radi o enzimu bakteriofagu koji djeluje tako da razara ćelijski zid bakterije, koga je nazvao lizozim

U laboratoriji, kada je bio na poziciji profesora bakteriologije, Fleming je zapazio da je kultura „Staphylococcus aureusa“ bila kontaminirana gljivicom, kasnije identificiranom kao „Penicillium notatum“ , a klasifikovana kao „P. chrysogenum“.

Pošto su bakterije oko gljivice bile uništene, Fleming je zaključio da je otkrio još jedan enzim, jači od lizozima, pa je nastavio detaljnije istraživanje.

Efikasnost gljivice je potvrđen i na drugim vrstama bakterija, sa efektima protiv stafilokoka, streptokoka, bacila difterije i antraksa. Nije imala efekta protiv tifusa, zbog svoje niske koncentracije.

Najveći problem u proizvodnji penicilina, kao snažnog antibiotičkog sredstva, predstavljala je dovoljna količina. Da bi postigao cilj u dobijanju aktivne tvari, Fleming je morao da započne timski rad. Ne uspijeva u rafiniraciji i stabilizaciji penicilina, radeći zajedno sa dvojicom mladih istraživača. Međutim, prikazali su kliničku primjenu penicilina, kao antibiotika i antiseptika.

Tada su znali da penicilin ubija klice, pa se Fleming zapitao hoće li ta supstanca štetno djelovati i na bolesnike. Zato je prvo počeo obavljati pokuse na kunićima i miševima, na koje penicilin u tim procesima nije štetno djelovao. Ni konjunktiva ljudskog oka natopljena tom supstancom nije pokazivala znakove nadraženosti.

Međutim, tada su ljekari već znali za mnoge druge supstance koje sprečavaju razvijanje zaraznih klica, pa nisu davali značaj penicilinu, između ostalog i zato što se mogao dobiti samo u malim količinama.

U bolnicama se zbog toga penicilin nije koristio, pa iako ga je Fleming upotrebljavao za istraživanja u svom laboratoriju, penicilin je bio zaboravljen skoro punih deset godina.

Godine 1939. na Oksfordu, Australijanac Houard Flori, eksperimentalni patolog i Ernest Čejn, jevrejski hemičar u bijegu od nacističke Njemačke, nastavili su Flemingov rad na penicilinu.

Primijenili su tehniku liofilizacije, te su tako uspijeli izdvojiti lijek u čistom obliku, koji je bio oko milion puta aktivniji nego Flemingova sirova supstanca.

Godine 1940. objavili su svoje rezultate o uspješnom tretmanu  na inficiranim bijelim miševima. Uspješan test na čovjeku izveden je 1942. godine. Tako je njihovom zaslugom lijek pretvoren u antibiotik.

U Parizu, tokom Drugog svjetskog rata, nekoliko francuskih učenjaka pisali su Oksfordu tražeći informacije o penicilinu. Britanski su ljekari podatke snimili na mikrofilm i onda su im ga bacili padobranom. U isto vrijeme je doktor Čejn sa svojim saradnicima proučavao načine za masovnu proizvodnju penicilina, ali nije mogao naći preduzeće koja bi preuzelo ovaj zadatak, jer su tvornice bile u velikom poslu za ratne svrhe.

Godine 1941. doktor Flori, koji je pripadao ekipi sa Oksforda, otišao je u Sjedinjene Američke Države kako bi riješio ovaj problem. Uspio je nagovoriti vladu i četiri američka preduzeća na započnu proizvodnju penicilina.

Na hiljade života su tada spašeni u Sjedinjenim Američkim Državama, proizvodnjom velikih količina ovog lijeka, iako je tada bio izrazito skup.

Nastavile su se tražiti nove mogućnosti za proizvodnju većih količina penicilina na brži i jeftiniji način. Tako su se te gljivice počele uzgajati u dubokim bačvama, a američkim avijatičarima naređeno je da donosu uzorke zemlje, kako bi se ispitali ima li u njoj traženih gljivica. Tako su pronašli drugi tip pljesni, od koje se proizvela dvostruka količina penicilina. Danas je penicilin jeftin lijek, kojim se uspješno liječe mnoge teške bolesti.