Volfgang Amadeus Mocart (Wolfgang Amadeus Mozart)

Biografija

Volfgang Amadeus Mocart (Wolfgang Amadeus Mozart) je bio austrijski kompozitor i pijanista. Rođen je 27. januara 1756. godine u Salcburgu, a umro je 05. decembra 1791. godine u Beču. Njegovo kršteno ime je bilo Johanes Hrizostom Volfgangus Teofilus Mocart (Johannes Chrysostomus Wolfgangus Theophilus Mozart).

Ogroman je njegov uticaj na kompozitore širom svijeta, između ostalih na kompozitore kao što su: Franc Šubert (Franz Schubert), Frederik Šopen (Frédéric Chopin), Gustav Maler (Gustav Mahler), Đoakino Rosini (Gioachino Rossini). Smatra se jednim od najznačajnijih kompozitora u svijetu klasične muzike svih vremena.

Važio je za čudo od djeteta, jer je u periodu najranijeg djetinjstva pokazao nesvakidašnji talenat i sposobnost sviranja violine i klavijatura. Naučio je note prije slova. U dobi od pet godina redovno je komponovao i nastupao, gdje mu je publika bila oduševljeno evropsko plemstvo i aristokratija.

Sa sedamnaest godina je bio zaposlen kao muzičar na dvoru u rodnom mjestu, ali kako nije bio zadovoljan svojim položajem odlazio je na česta putovanja. Nikada nije prestajao da stvara nove kompozicije.

Godine 1781. se preselio u Beč, te je u ovog gradu ostao do kraja života. Mnogo puta je, za života, imao ozbiljnih finansijskih problema. Veći broj svojih najpoznatijih dijela komponovao je pred smrt.

Napisao je preko šest stotina kompozicija kojima je obuhvatio sve žanrove svoga vremena: koncerte, simfonije, muziku za klavir, kamernu muziku, kompozicije za opere i hor. Posljednje djelo koje je komponovao je „Rekvijem“, a od ostalih njegovih mnogobrojnih djela ističu se: „Turski marš“, „Mala noćna muzika“, „Čarobna frula“, „Don Đovani“ i mnoga druga. Mnogo se raspravljalo o uzrocima njegove prerane smrti.

Djetinjstvo i odrastanje

Mocart je rođen 1756. godine u Salcburgu, glavnom gradu  tadašnjeg Svetog rimskog carstva, a na prostoru današnje Austrije. Krstili su ga dan poslije rođenja u katedrali Svetog Ruperta. Tada je dobio kršteno ime Johan Hrizostom Volfgangus Teofilus Mocart.

Bio je najmlađe dijete svojih roditelja, Leopolda Mocarta (Leopold Mozart) i Ane Marije Pertl (Anna Maria Pertl). Od ukupno sedmoro njihove rođene djece, osim njega, djetinjstvo je preživjela još samo jedna njegova starija sestra po imenu Marija Ana (Maria Anna), kojoj su dali nadimak Nanerl (Nannerl). Njegov otac je, po zanimanju, bio muzičar koji je ostvarivao prihode u službi princa arhiepiskopa Salcburga, kao potkapelmajsor na dvoru.

Od rođenja do svoje sedamnaeste godine Mocart je živio u Salcburgu ne mijenjajući adrese stanovanja. Danas je njegova rodna kuća svojevrstan, izrazito posjećen, muzej gdje se čuvaju razni predmeti i instrumenti iz perioda njegovog djetinjstva i odrastanja.

U godini kada je Mocart rođen, njegov otac, kao istaknuti evropski učitelj muzike, je napisao i objavio značajnu knjigu „Pisani članak o osnovama sviranja violine“ (Versuch einer grundlichen Violinschule, 1756. godine). Odrastanje uz, tako talentovanog i školovanog, oca samo je doprinosilo njegovom progresivnom muzičkom razvoju.

Iako je posjedovao naslijeđeni talenat za muziku, zahvaljujući velikoj posvećenosti oca koji je u drugi plan stavio svoju karijeru, a na prvo mjesto učenje i vaspitanje svoga sina, Mocart je sa samo pet godina proglašen čudom od djeteta. Tada je maestralno svirao klavir i violinu, instrumente koje ga je otac učio da svira sa samo nekoliko godina. U tom periodu je i komponovao svoja prva djela. Osim velikog umjetnika, otac se trudio da formira i plemenitog čovjeka.

Mocartov otac je iskoristio svoj položaj kako bi predstavio svog sina na evropskim dvorovima. Budući da su plemstvo i aristokratija bili oduševljeni Mocartom, kao čudom od djeteta, njegovom ocu je nastupanje sina donosilo velike prihode. Zajedno sa Mocartom nastupala je njegova starija sestra Marija Ana, kao pijanistkinja. Sa osam godina Mocart je komponovao prvu simfoniju.

Mnogo su putovali, a ovakva česta putovanja na mnogobrojne turneje nisu išla u prilog zdravlju malog djeteta. Zbog toga je Mocart, u nekoliko navrata, bio ozbiljno bolestan, a postoji mogućnost da ga je, iz tih razloga, bolest pratila i kasnije u životu. Otac Leopold se brinuo za zdravlje svog sina, ali i za gubitak prihoda, ako bi mu se nešto dogodilo.

Godine 1762. tokom evropskog putovanja je imao koncerte u Minhenu na dvoru princa Bavarske i u Beču na austrijskom carskom dvoru. Naredna turneja je obuhvatila dvorove u Parizu, Londonu, Hagu, Minhenu, Manhajmu i Cirihu.

Postali su slavna porodica koja nastupa i putuje širom Evrope, a jednako su bili popularni Mocartovi solo nastupi, kao i dueti brat-sestra, pa i nastupi sva tri člana porodice. Obasuti pažnjom i uspjehom nije im se žurilo kući u Salcburg, jer je iz ugla uspješnog muzičkog života kakav su dosegli, rodni Salcburg djelovao neperspektivno mjesto za karijeru i život uopšte. Kada su se napokon vratili kući Mocart je imao deset godina te je tada bio oformljen muzičar, kako izvođač, tako i kompozitor.

U Beču je povodom koncertne turneje proveo godinu dana, vrativši se kući 1768. godine. Otac je bio prisutan na svim njegovim koncertima kao glavni organizator. Zbog velikog uspjeha i zarade nisu odustajali od nastupa pred vladarima, vlastelom i aristokratijom. U svakom gradu su bili dočekivani sa oduševljenjem.

Leopolda je interesovala samo publika iz najviših slojeva društva, a budući da su bili traženi kao porodica, nastupali su u tom sastavu, otac, sin i ćerka. Na putovanjima je upoznavao cijenjene kompozitore kao što su Jozef Hajdn (Joseph Haydn), Georg Fridrih Hendl (Georg Friedrich Handel), Johan Kristijan Bah (Johann Christian Bach) koji je mnogo uticao na Mocarta.

Po povratku iz Beča ostali su u Salcburgu godinu dana, a onda je Mocart, samo sa svojim ocem, putovao na koncertnu turneju u Italiju, od kraja 1769. godine pa do marta naredne godine. Mocart je u Bolonji upoznao Đovanija Batistu Martinija (Giovanni Battista Martini). Primili su ga u članstvo filharmonijske akademije.

U Milanu je 1770. godine, sa velikim uspjehom izvođena njegova opera „Mitridat di Ponto“, koju je tamo komponovao. Uspjeh ove opere otvorilo je put brojnim ponudama za stvaranje opernih dijela.

U Milanu su boravili u tri navrata, zadnji put u martu 1773. godine. Ondje je Mocart komponovao i izvodio „Askanije u Albi“ i „Lucio Sile“. Otac Leopold je nastojao da sina zaposli u Italiji na poslovima kompozitora, međutim njegovi naumi, po tom pitanju, nisu urodili plodom. Tokom boravka u Italiji komponovao je još nekoliko uspješnih dijela, uključujući i kantatu „Exsultate, jubilate“.

Posao na dvoru

U Salcburg se sa ocem vratio u martu 1773. godine. Po povratku se zaposlio kao muzičar na dvoru tadašnjeg vladara, princa nadbiskupa Hjeronimusa Koloreda (Hieronymus Colloredo). Radio je na svim, tada, postojećim žanrovima, a život i rad na dvoru stvorili su mu brojna prijateljstva i zavidan broj poštovalaca i obožavaoca. I danas se izvode neke od njegovih kompozicija iz tog vremena stvaranja.

Tokom 1775. godine je komponovao pet u nizu koncerata za violinu, kojima je učestalo radio na poboljšanju muzičke kvalitete. Danas se, za osnovu Mocartovog repertoara, uzimaju posljednja tri violinska koncerta.

Mnogi kritičari, kao prekretnicu u njegovom stvaranju, uzimaju period komponovanja klavirskih koncerata tokom 1776. godine, a najboljom kompozicijom iz ovog muzičkog opusa se smatra „Es-dur končerto“.

Iako je njegov posao na dvoru bio uspješan, Mocart nije osjećao zadovoljstvo, prvenstveno zbog malih prihoda od 150 forinti na godišnjem nivou, ali i nemogućnošću komponovanja opera koje tamo nisu bile u potražnji. Pokušavao je da pronađe neko novo radno mjesto. Kada je došlo do zatvaranja dvorskog pozorišta, njegovo nezadovoljstvo je bivalo sve izraženije.

Zajedno sa ocem Leopoldom je krenuo u potragu za poslom u Beč i Minhen, ali boravci u ovim gradovima nisu rezultirali pronalaskom posla, međutim ne mogu se posmatrati kao bezuspješna putovanja, jer je u Minhenu, sa zapaženim uspjehom, prošlo prvo Mocartovo izvođenje opere „Imaginarni baštovan“.

Potraga za poslom u Parizu

Poslovnu saradnju na dvoru u Salcburgu je raskinuo tokom avgusta 1777. godine. Krenuo je na putovanje u Pariz u vezi još jedne u nizu potrage za novim zaposlenjem, ali ovog puta na putovanju ga je pratila majka Ana Marija.

U Pariz su stigli u martu 1778. godine. Nudili su mu posao orguljaša u Versaju, ali nije pokazivao interes za takvu vrstu poslovnog poduhvata. Kako je imao značajan broj rashoda, a ništa prihoda, stvarali su se dugovi koje je rješavao rasprodajom ličnih dragocjenosti. Tokom boravka u Parizu majka mu se razboljela i bez mogućnosti liječenja umrla u julu 1778. godine.

Uz velike napore je pokušavao da se zaposli, jer nije želio da se vrati u Salcburg, ali bezuspješno. Iz Pariza je otišao u septembru 1778. godine, primoran da u Salcburgu prihvati bolje plaćen posao od onog prethodnog, sa platom od 450 forinti, odnosno posao dvorskog orguljaša i koncert maestra, koji mu je pronašao otac. I dalje je njegovo nezadovoljstvo životom i radom u Salcburgu bilo postojano.

Život u Beču

U Minhenu se zaljubio u petnaestogodišnju Alosiju Veber (Aloysia Weber), koja je kasnije postala primadona na dvoru, ali mu ova ljubav nije bila uzvraćena. Isto tako je u Minhenu, početkom 1781. godine, uspješno premijerno izvedena Mocartova opera „Idomeneo“. Shodno tome, pozvan je u Beč u pratnji njegovog poslodavca, nadbiskupa Koloreda, kako bi bili prisutni stupanju novog vladara na austrijski presto.

Mocartu se nije dopalo tretiranje njegovog poslodavca, kraj kojeg se osjećao kao sluga, pogotovo zbog toga što je tada bio nošen euforijom nakon uspjeha u Minhenu. Došlo je do njihove svađe kada je nadbiskup zabranio Mocartu da svira pred carem za veliki novčani iznos. Zbog njihove netrpeljivosti Mocart je otpušten iz ove službe. Tada je donio odluku o ostanku u Beču, gdje je vidio život pun mogućnosti za sebe, kao vrsnog muzičara.

Otac je bio ljut na njega zbog svađe sa nadbiskupom i zahtijevao da se vrati u Salcburg na stari posao. Mocart nije htio da popusti te je u pismima koja je razmjenjivao sa ocem jasno dao do znanja da ostaje u Beču, gdje je imao namjeru započinjanje samostalne karijere.

U Beču je 1782. godine postigao uspjeh kao pijanista. Bio je priznat kao najbolji klavijaturista Beča. Često je održavao koncerte izvodeći svoje kompozicije. Još  jedan od velikih uspjeha je bila njegova opera „Otmica iz Saraja“ (Die Entführung aus dem Serail).

Iako se njegov otac nije slagao sa tim, vjenčao se sa sestrom svoje nesuđene ljubavi, Konstancom Veber (Constanze Weber), 04. avgusta 1782. godine. Iz ovog braka je rođeno šestoro djece, od kojih je dvoje preživjelo djetinjstvo, sinovi: Karl Tomas Mocart (Karl Thomas Mozart) koji je u odraslom dobu bio knjigovođa, dirigent i kompozitor i Franc Ksaver Volfgang Mocart (Franz Xaver Wolfgang Mozart) koji je kasnije postao dirigent i kompozitor.

Za svoj plodan rad nije bio adekvatno plaćen, a brzo je trošio sve što bi zaradio. Kompoziciju „Figarova ženidba“ (Le Nozze di Figaro) stvorio je u jednom stanu u Beču koji se nalazi blizu katedrale Svetog Stepana, a ovaj stan je u današnje vrijeme otvoren za posjetioce.

U periodu od 1784. do 1785. godine komponovao je šest kvarteta nadahnut prijateljstvom sa kompozitorom Hajdnom. Stvarao je do četiri klavirska koncerta godišnje, a jedno vrijeme je izvodio nastupe kao pijanistički solista.

Od 1786. do 1788. godine komponovao je opere. Njegova opera „Figarova ženidba“ je postigla nezapamćen uspjeh, a u Pragu je ova opera proglašena remek-djelom. Inspiraciju za stvaranje njegove posljednje opere „Čarobna frula“ (Die Zauberflöte) pronašao je u tajnom društvu „slobodnih zidara“.

Ipak, ni život u Beču nije bio lak. Pratili su ga finansijski i zdravstveni problemi. U ovom periodu je nastao posljednji „Koncert za klavir i orkestar u B-duru“, „Koncert za klarinet i orkestar u A-duru“, „Gudački kvintet u Es-duru“ i nedovršeni „Rekvijem“.

U septembru 1791. godine, za vrijeme boravka u Pragu, Mocart se razbolio, a tačna dijagnoza nije poznata. U narednom periodu se liječio i pisao „Rekvijem“ u Beču. Umro je 05. decembra 1791. godine.

Djela

Volfgang Amadeus Mocart je komponovao preko šest stotina djela koja obuhvataju sve žanrove klasične muzike iz vremena nastanka, od toga su najpoznatija:

Simfonije: „Pariska“, „Hafner“, „Linc“, „Praška“, „Jupiter“ i „Simfonija broj 40“

Klavirski koncerti: „Klavirski koncert broj 21“, „Klavirski koncert broj 25“ i „Klavirski koncert broj 26“

Violinski koncerti: „Violinski koncert broj 3“ i „Violinski koncert broj 5“

Klavirske sonate i violinske sonate: „Turski marš“

Gudački kvarteti i gudački kvinteti: „Hajdn kvarteti“

Serenade: „Mala noćna muzika“

Opere: „Otmica iz saraja“, „Figarova ženidba“, „Don Đovani“, „Tako čine sve“ i „Čarobna frula“

Mise: „Krunidbena misa“ i „Velika misa“

Nedovršena djela: „Rekvijem“