Milan Ristić

Biografija

Milan Ristić je bio srpski kompozitor. Rođen je u Beogradu 18. avgusta 1908. godine, a umro je u Beogradu 20. decembra 1982. godine. Od 1974. godine je bio akademik Srpske akademije nauka i umjetnosti.

Zajedno sa Mihovilom Logarom, Dragutinom Čolićem, Ljubicom Marić, Vojislavom Vučkovićem i Stanojlom Rajičićem je bio pripadnik „praške grupe“ kompozitora koja se javila u početku tridesetih godina prošlog vijeka, a njihova najznačajnija uloga za srpsku muziku odigrana je po završetku Drugog svjetskog rata.

Biografija

Milan Ristić je rođen 1908. godine u Beogradu. U rodnom gradu je stekao osnovno obrazovanje, kao i osnove muzičke pismenosti. Kod Brezovšeka je pohađao časove klavira. Školovanje je, od 1927. godine, nastavio u Parizu gdje se upoznao sa mnogim bitnim umjetnicima toga vremena, ali i evropskom savremenom muzikom.

Njegov školski drug je bio pisac Oskar Davičo. Zajedno su pošli na školovanje u Pariz. Studije kompozicije Ristić je u Parizu pohađao kod Pjersona i to u periodu od 1927. do 1929. godine.

Kada se iz Pariza vratio u Beograd školovao se u Muzičkoj školi u Beogradu. Zajedno sa njim, istu školu su pohađali Miloje Milojević i Josip Slavenski. Poslije smrti oca na njega je pala odgovornost oko prehranjivanja porodice pa, kako bi obezbijedio potrebne prihode, svirao je u beogradskoj džez grupi Džoli bojs (Jolly Boys).

Tokom 1929. godine je komponovao svoje prvo djelo „Četiri impresionistička komada“, ali je njegovu partituru uništio. Ipak druga klavirska minijatura ove kompozicije ili „Invokacija“ je sačuvana.

Studirao je na Državnom konzervatorijumu u Pragu, u klasi Alojza Habe. U Pragu je prihvatio ideje „atematizma“ koje se svode na stalni razvoj tematskog materijala lišenog ponavljanja te postao pobornik linearnog mišljenja. Ova karakteristika se ogledala i kroz kasnije njegovo stvaralaštvo.

Svoja prva djela je komponovao nadahnut međuratnim modernizmom, kao i učenjem svog profesora Habe. Takva djela su: „Simfonijeta“, „Violinski koncert“, „Prelidi“, „Svita za četiri trombona“, „Septet“.

Nakon što je 1939. godine Čehoslovačka okupirana vratio se u rodni grad. Po povratku je radio u Radio Beogradu, posao za koji je ostao vezan dugi niz godina. Tokom Drugog svjetskog rata je prekinuo rad na radiju, a onda je ponovo nastavio sve do 1963. godine gdje je radio kao zamjenik glavnog urednika za muzički sektor. Od 1963. godine je prešao na posao muzičkog savjetnika direkcije Radio-televizije Beograd.

Od 1961. godine je u Srpskoj akademiji nauka i umjetnosti bio dopisni član, a za njenog redovnog člana je izabran 1974. godine. U periodu od 1960. do 1962. godine je obavljao funkciju predsjednika Udruženja kompozitora Srbije. Za svoje plodno muzičko stvaralaštvo je odlikovan Ordenom rada sa crvenom zastavom. Umro je u Beogradu 1982. godine.

Stvaralaštvo

Milan Ristić je svoja prva djela napisao za vrijeme školovanja i to najviše u sklopu četvrtonskog i šestinotonskog sistema. Njegove najpoznatije kompozicije su devet simfonija i određeni broj orkestarskih dijela, među kojima se ističu: „Simfonijeta“, „Čovek i rat“, „Suita giocosa“, „Simfonijske varijacije“, „Burleska“, „Sedam bagatela“, „Svita“, „Tri mala komada“, „Tri polifone studije“, „Galop“. Po osnovu ovih kompozicija spada u red najznačajnijih srpskih simfoničara.

Značajni su i njegovi koncerti: „Koncert za violinu“, „Dva koncerta za klavir“, „Koncert za klarinet“, „Koncert za trubu“, „Koncert za orkestar“, „Koncert za kamerni orkestar“ i drugi. Od njegovih kamernih kompozicija ističu se gudački kvarteti: „Duvački kvintet“, „Sonata za dve violine i klavir“; „Dve sonate za violinu i klavir“, „Sonata za violu i klavir“, „Duet za violinu i violu“, „Dvadeset i četiri fuge za razne instrumentalne sastave“.

Od njegovih četvrtstepenih dijela ističu se: „Svita za četiri trombona“, „Septet“, „Svita za deset gudačkih instrumenata“, „Sonata za solo violu“. U kompoziciji „Duet za violinu i violončelo je upotrijebio šestinu stepena.

Djela za scenu koje je Ristić komponovao su dva baleta: „Pepeljuga“ i nedovršen balet „Tiranin“. U komponovanju je, kao jedan od rijetkih, njegovao melodramu. Takva su djela za kamerni i veliki orkestar: „Kroz mećavu“, „Jablan“, „Smrt Smail-age Čengića“, „Pesma o sokolu“ i druga. Obrađivao je narodne pjesme i igre. Iza njega su ostale i orkestracije djela Isidora Bajića i Josifa Marinkovića.

Majstorstvo u komponovanju naročito je pokazao 1951. godine kada je nastala njegova „Druga simfonija“. Njen prvi stav je sačinjen od lirske teme, a kroz njen razvoj predstavljene su konture oblika sonata. U drugom stavu je simulirana serenada, a orkestraciju teme donose klarinet sa trubom i fagotom.

Skerco i trio su u uskoj vezi sa folklorom, ako se uzme u obzir neparna metrika. Na kraju se javlja modernistička fuga. Zahvaljujući efektnoj orkestraciji ove kompozicije ona je često izvođena kako u kompozitorovoj zemlji, tako i inostranstvu. Publika i struka su pozitivno ocijenili „Drugu simfoniju“. Izvođena je od strane ženskog orkestra „Suisse romande“.

U komponovanu „Treće simfonije“ koristio je postupke iz svojih studentskih dijela. Ovu kompoziciju je posvetio godišnjici revolucije. Premijerno je izvođena dan prije proslave Dana ustanka, tokom jula 1961. godine. Potom je izvođena u sklopu koncerta Beogradske filharmonije.

Kompozitoru je uručena nagrada grada Beograda. Ovim djelom Ristić je predstavio kvalitetnu orkestraciju i kontrapunkt. Sa svojom čistom muzičkom sadržinom lišena je bilo kakvog muzičkog programa. Pisana je u tradicionalnom četvrtostavačnom obliku simfonije: Allegro moderato – Vivace, Come una Marcia funebre, Tempo I – Andante mosso – Allegro assai.

Godine 1954. je u jednostavnoj formi nastao „Koncert za klavir i orkestar“. Ovim koncertom kompozitor nije izbjegao tradicionalnu koncepciju. Ovdje je primijenio „Frankov ciklični princip“. Prva tema je pisana u C-duru, dok je druga u A-duru. U drugom lirskom stavu su uočljive folklorne konotacije. Treći stav je motoričkog pokreta.

Značajan je bio njegov „Koncert za violinu“ koji je komponovan 1944. godine te „Koncert za klarinet“ iz 1964. godine. Šezdesetih godina prošlog vijeka napisao je još djela „Četvrta simfonija“, „Peta simfonija“ i „Šesta simfonija“, dok su „Sedma simfonija“, „Osma simfonija“ i „Deveta simfonija“ nastale sedamdesetih godina. „Koncert za klavir“ komponovao je 1973. godine, a „Koncert za trubu“ 1978. godine.

Najznačajnija djela:

Orkestarska djela:

• „Simfonijeta“ (1939. godine)
• „Prva simfonija“ (1941. godine)
• „Čovek i rat“ (1942. godine)
• „Druga simfonija“ (1951. godine)
• „Suita giocosa“ (1956. godine)
• „Simfonijske varijacije“ (1957. godine)
• „Burleska“ (1957. godine)
• „Sedam bagatela“ (1959. godine)
• „Treća simfonija“ (1961. godine)
• „Muzika za kamerni orkestar“ (1962. godine)
• „Četvrta simfonija“ (1966. godine)
• „Peta simfonija“ (1967. godine)
• „Šesta simfonija“ (1968. godine)
• „Sedma simfonija“ (1972. godine)
• „Osma simfonija“ (1974. godine)
• „Deveta simfonija“ (1976. godine)

Koncertna djela:

• „Koncert za violinu“ (1944. godine)
• „Prvi koncert za klavir“ (1954. godine)
• „Koncert za kamerni orkestar“ (1958. godine)
• „Koncert za orkestar“ (1963. godine)
• „Koncert za klarinet“ (1964. godine)
• „Drugi koncert za klavir“ (1973. godine)
• „Koncert za trubu“ (1978. godine)

Kamerna djela:

• „Duet za violinu i violu“ (1931. godine)
• „Prvi gudački kvartet“ (1935. godine)
• „Duvački kvintet“ (1936. godine)
• „Svita za violinu i violu“ (1937. godine)
• „Drugi gudački kvartet“ (1942. godine)
• „Sonata za violu i klavir“ (1945. godine)
• „Muzika za kvartet horni“ (1970. godine)
• „Pet krokija za flautu, klarinet, violu i harfu“ (1971. godine)
• „Pet karaktera za duvački kvintet“ (1972. godine)
• „Treći gudački kvartet“ (1977. godine)
• „Četvrti gudački kvartet“ (1977. godine)
• „Peti gudački kvartet“ (1977. godine)

Solističke kompozicije:

• „Mala svita za kontrabas solo“ (1975. godine)