Goran Bregović

Biografija

Goran Bregović, takođe poznat kao Brega, je muzičar, gitarista, producent, autor filmske muzike i osnivač popularnog sarajevskog sastava sedamdesetih pod nazivom Bijelo Dugme, jedne od najpoznatijih jugoslovenskih pop/rok grupa. Rođen je u Sarajevu, 22. marta 1950. godine.

Detinjstvo

Bregović je rođen i najvećim delom je odrastao u Sarajevu uz majku Borku Perišić i oca Franju Bregovića, oficira JNA. Borka Perišić rođena je u Virovitici, a Goranov otac, Franjo, poreklom je iz Zagorja.
Goranov deda (otac Borke Perišić) preživeli je borac Drugog svetskog rata, tokom kog se borio na Solunskom frontu. Nakon završetka rata, povodom junaštva, dodeljeno mu je veće zemljište u Slavoniji, gde je odlučio preseliti svoju porodicu.

Roditelji muzičara upoznali su se u Virovitici, po završetku rata. Preselili su se u Sarajevo, nakon što je njegov otac tamo dobio svoj prvi posao u Vojnoj školi. Kada je Goran imao 10 godina usledio je razvod njegovih roditelja zbog alkoholizma oca.  Nakon razvoda muzičar je jedan period nastavio da živi sa svojom majkom i mlađom sestrom Dajanom, a njegov mlađi brat Predrag je otišao sa ocem u Livno. Goran je posećivao svog oca i brata u Livnu svakog leta, a kada je Predrag postao punoletan preselio se u Sarajevo gde je započeo svoje studije.

Bregović je od malih nogu pokazivao interes i talenat za muziku pa je tako u drugom razredu muzičke škole svirao violinu, ali je izbačen uz obrazloženje da nije dovoljno talentovan. Nakon izbačaja nije imao mogućnost da nadopunjava svoje znanje o muzici, sve dok mu majka nije kupila prvu gitaru. Do tada je imao priliku učiti o muzici samo od prijatelja laika.

Poslije neuspešne muzičke škole muzičar je izrazio želju da upiše umetničku srednju školu, što je i uradio ali se njegova majka protivila toj odluci. Naime, ona je bila pod uticajem Goranove ujne koja joj je prenela tračeve o homoseksualcima koji pohađaju tu školu, što je dovelo do odluke o ispisu. Borka je odlučila  da je najbolje Gorana upisati u saobraćajnu školu što je izazvalo veliko nezadovoljstvo kod muzičara. Da bi smirila situaciju, majka mu je dopustila da pusti kosu, te su time popravili odnose.

Njegov interes za muziku ostao je aktuelan i kroz kasnije godine, pa se tako na početku srednje škole učlanio u bend pod nazivom Izohips, u kom je svirao bas gitaru. Nažalost, popularni muzičar je ubrzo izbačen i iz saobraćajne škole jer je ozbiljno oštetio školski Mercedes.

Posle niza nesrećnih događaja Bregović je upisao gimnaziju, takođe u Sarajevu, gde je ponovo kao bas gitarista postao deo benda, ovaj put pod nazivom Beštije. Sa ovom grupom ostvaruje prvo muzičko iskustvo, što je bilo izrazito presudno za buduću karijeru.

Kada je napunio 16 godina napustila ga je majka Borka, te je Goran bio prinuđen da sam zaradi novac za život. Radio je raznorazne poslove kako bi se prehranio: prodavao je novine na ulici, radio na gradilištu ali je koristio i svoj talenat za muziku, te je svirao narodnu muziku u jednoj kafani u Konjicu.

Krajem 1971. Bregović je upisao studije sociologije i filozofije, ali zbog prevelikog interesa za muziku brzo odustaje od njih.

Karijera

Kao što je prethodno pomenuto, Goran Bregović je od ranog detinjstva bio veoma zainteresovan za instrumente i muziku uopšteno. Nakon sviranja u kafanama i u mnogo bendova, čiji je član bio neprofesionalno, njegova uspešna karijera započinje sasvim slučajno prilikom sviranja u jednom od tih bendova.

Naime 1969. godine prilikom jednog od nastupa ranije pomenute grupe pod nazivom Beštije, osamnaestogodišnjeg muzičara opazio je Željko Bebek. Nakon nastupa mu je Željko dao ponudu da se kao bas gitarista pridruži njegovog grupi Kodeksi, što je Bregović rado prihvatio.

Te godine, Kodeksi su svirali turistima u dubrovačkom hotelu Splendid. Zatim su dobili ponudu da odrade svirke u noćnom klubu, u Napulju. Rado su je i prihvatili, ali kasnije nailaze na neslaganje sa gazdom kluba oko repertoara. Rasprava ipak završava u dobrim odnosima i grupa odrađuje svirke u noćnom klubu.

Bregović je prešao sa pozicije bas gitariste na vodećeg gitaristu i tada, 1970. godine sastav grupe čine: Goran Bregović, Željko Bebek, Milić Vukašinović i Zoran Redžić. Takav sastav tadašnje grupe Kodeksi kasnije je postao jedan od najpoznatijih na Balkanu, kao deo grupe Bijelo Dugme.

Tadašnji sastav bio je, zbog Milića Vukašinovića, pod velikim uticajem svetski poznatih grupa Black Sabbath (Blek Sabat) i Led Zeppelin (Led Zepelin). To je dovelo do odlaska Željke Bebeka iz grupe u jesen 1980. godine.

U zimu te iste godine, Redžićev brat Fadil i Bregovićeva majka dolaze po članove grupe i odvode ih iz Napulja nazad u Sarajevo.
Nakon dolaska u Sarajevo, Goran je započeo studije filozofije i sociologije koji su trajali kratko. U istom periodu jedan od dotadašnjih članova grupe Kodeksa, Milić Vukašinović odlazi u London što ostavlja tu grupu u sastavu od dva člana.

U toku godine Goran Bregović zajedno sa Ismetom “Nunom“ Arnautalićem osniva grupu pod imenom Jutro, kojoj se par godina kasnije pridružuje i Zoran Redžić. Tokom godina grupa je često menjala svoj sastav i u konačnici, 1. januara 1974. godine postaje Bijelo Dugme.

Bijelo Dugme predstavlja jedan od najuticajnijih i najpoznatijih rok sastava bivše Jugoslavije. Sastojao se od članova: Željko Bebek, Vlado Pravdić, Zoran Redžić, Milić Vukašinović, Mladen Vojičić “Tifa“, Điđi Jankelić, Alen Islamović, te sada već pokojnog Laze Ristovskog i Ipe Ivandića.

Bregović je u funkciji gitariste, producenta, autora, poslovnog i idejnog stratega predstavljao vođu Bijelog Dugmeta i njenog jedinog stalnog člana. Od 1974. do 1989. godine grupa je izdala veliki broj kompilacijskih izdanja, kao i devet studijskih i tri koncertna albuma.

Tokom svoje karijere punili su mnogobrojne stadijume, te oni predstavljaju jedini rok sastav koji je ujedinio sve slojeve i strukture društva. U ovom sastavu su svi članovi, pod vođstvom Bregovića, doživeli svoje muzičke maksimume.

Nakon raspada popularnog rok sastava, muzičar je započeo svoju solo karijeru, i to u svetu filmske muzike. 1988. godine uradio je prvi projekat na filmu Emira Kusturice pod nazivom „Dom za vješanje“. Film i muzika postižu veliki uspeh i to označava početak Goranove solo karijere.

Emir Kusturica i Bregović su nastavili saradnju, pa tako Bregović učestvuje i na Emirovom sledećem filmu izdanom 1993. godine, pod imenom „Arizona Dream“. Muziku koju je Goran komponovao za ovaj film izvodio je i svetski poznati umetnik Iggy Pop (Igi Pop).

Tokom rata u Bosni i Hercegovini, Bregović je većim delom bio u Parizu, ali je bio i u Beogradu.
Sledeći veliki projekat umetnika bila je muzika za film „Kraljica Margo“, francuskog režisera ali i operskog direktora  Patrice Chéreau. Film je postigao veliki uspeh, a kao rezultat osvojio je dve nagrade na Kanskom filmskom festivalu 1994. godine.

Nakon nagrada za prethodni film, Bregović je nastavio u istom pobedničkom duhu rad i na sljedećem filmu, „Underground“, za koji je komponovao muziku, te takođe osvojio nagradu, ovaj put pod nazivom Golden Palm. Film je poznat i po imenu “Bila jednom jedna zemlja“, a predstavlja anti-ratnu poruku provučenu kroz crni humor, koji je takođe režirao Kusturica.

Muzika koju je muzičar komponovao bila je vrlo specifična. Sastojala se od duvačkog orkestra, te je njena tematika bila južnoslovenski i romski zvuk sa mešavinom tradicionalne balkanske i uopšteno popularne muzike.
Zbog velike sličnosti sa originalnom romskom muzikom, kao i sa tradicionalnom balkanskom, Bregovićeva muzika je puno puta optužena za plagijat, kao i za prerađivanje i neosnovano prisvajanje autorskih prava.

Pevačeva pesma “Mjesečina“ izazvala je velike kontroverze zbog optužbi da ju je zapravo originalno komponovao Šaban Bajramović. Jednom prilikom francuski režiser Patrice Chéreau izjavio je kako je Goran Bregović talentovan ali da “krade pesme sa svih strana“.

Sarađivao je i sa turskom pevačicom Sezen Aksu 1997. godine na njenom albumu pod imenom Düğün ve Cenaze, ali i sa poljskom umetnicom imena Kayah (Kaja), na albumu Kayah i Bregović, tri godine kasnije. Album sa poljskom pevačicom postigao je ogroman uspeh u Poljskoj, prodavši se u preko 650.000 primeraka, te je muzika koju je Bregović komponovao bila izrazito popularna u istočnom predelu Evrope uopšteno.

2001. godine ponovo je sarađivao sa poljskom pevačicom, ovog puta pod imenom  Krzysztof Krawczyk. Album je dobio ime Daj mi drugie życie tj. Daj mi drugi život.
Četirti godine kasnije, 2005. Bregović učestvuje u tri velika koncerta Bijelog Dugmeta koji su predstavljali opraštanje od svoje brojne publike.

Mnogobrojna muzička dela komponovana od strane umetnika mogu se čuti i u popularnom američkom filmu zvanom „ Borat: Cultural Learnings of America for Make Benefit Glorious Nation of Kazakhstan“, uključujući i jedno od njegovih najpoznatijih muzičkih dela, „Đurđevdan“.

Dugo godina Bregović nastupa širom Balkana sa raznim instrumentima kao što su gajde i trube ali i sa romskim pevačicama i plesačicama obučenim u tradicionalnu bugarsku etno nošnju, koji zajedno sa orkestrom čine četrdesetočlanu grupu.

U periodu od 1998. godine do 2012. Bregović je širom sveta izvodio svoje kompozicije, ali i obrade starih pesama grupe Bijelo Dugme, u vidu koncerata sa grupom koju naziva Wedding and Funeral Orchestra (Orkestar za svadbe i sahrane). U većini slučajeva mala grupa se sastojala od 10 članova sa kojima je nastupao, a velika od 37 članova. Izuzeci su se dešavali u zavisnosti od države koju su posećivali. Od početka 2012. godine orkestar se sastojao od 9 članova (mala grupa) i od 19 članova u velikoj grupi. Sa novim rasporedom grupe posetio je Njujork 15. i 16. jula 2016. godine, gde je  svirao sa svojih 19 članova u Lincoln centru, u Americi.

Mali orkestar se sastoji od: Muharema Muki Redžepija (vokal, bubnjevi), Bokana Stankovića (prva truba), Dragića Veličovića (druga truba), Stojana Dimova (saksofon, klarinet), Aleksandra Rajkovića (prvi trombon), Miloša Mihajlovića (drugi trombon) i ženskih vokala bugarskih pevačica – Daniela Radkova Aleksandrova (Danijela Radkova Aleksandrova) i Ludmila Radkova Traikova (Judmila Radkova Traikova).

Veliki orkestar se sastoji od ženskih članova: Ivane Mateljić (prva violina), Bojane Jovanović Jotić (druga violina), Tatjane Jovanović Mirković, kao i od muških vokala- Dejana Pesića (prvi tenor), Milana Panića i Ranka Jovića (drugi tenor), Aleksandra Novakovića, Dušana Ljubinkovića i Siniše Dutina (basovi).

Prethodnih godina, u orkestru su nastupali i sljedeći muzičari: Ogi Radivojević i Alen Ademović (vokal, bubnjevi), Dalibor Lukić (druga truba), Dejan Manigodić (tuba) i Vaska Jankovska (vokal).

2013. godine, kao deo azijsko-pacifičke ture (uključujući Australiju, Novi Zeland i Hong Kong), Bregović je nastupao sa gudačkim kvartetom, muškim horom, bugarskim pevačicama i polovinom benda limene muzike. Druga polovina benda limene muzike se mogla čuti sa laptopa, sa kog je puštao muziku.
2017. godine Bregović se kao gost pojavio na albumu portorikanskog repera Residente (Rezidente), na pesmi “El Futuro Es Nuestro“.

Muzičar je tokom finala Evrovizije 2008. godine u beogradskoj areni u Srbiji, održao manji koncert. Takođe je komponovao uvod za Srbiju na Evroviziji 2010. godine za pesmu “Ovo je Balkan“ Milana Stankovića.

Bregovićeva muzika se sastoji od raznih elemenata Balkana. Tu spadaju bosanski, bugarski, hrvatski, grčki, romski, rumunski, srpski, albanski, italijanski i turski uticaji. Njegova muzika takođe predstavlja fuziju popularne muzike sa tradicionalnom muzikom Balkana (uključujući limene instrumente).

Privatni život

1993. godine Bregović je oženio dugogodišnju devojku, bosansku manekenku Dženanu Sudžuk. Ceremonija je održana u Parizu, kojoj je prisustvovao i Emir Kusturica kao mladoženjin kum. Kasnijih godina par je dobio ćerke Emu (rođenu u martu 1995. godine), Unu (februar 2002. godine) i Lulu (maj 2004. godine).

Bregović poseduje mnogo stanova širom zemlje ali najviše vremena provodi u Beogradu, gde i nastaje najveći broj muzičkih saradnji, kao i u Parizu, gde se nalaze njegova žena sa tri ćerke.
Muzičar ima još jednu ćerku, Željku, iz prethodne veze. Ona je rodila Goranovu unuku Biancu (Bianka).

U Senjaku u Beogradu, 12. juna 2008. godine muzičar je zadobio jake povrede kičme nakon pada sa drveta trešnje, sa visine od preko četiri metra od zemlje. Ipak, na saopštenje doktora, Bregović nije trajno povređen i bio je u stanju održati dva velika koncerta u Njujorku samo mesec dana kasnije.

Goran Bregović se izjašnjava kao Jugosloven. Ne želi da se meša u politiku. Jednom prilikom je izjavio: “Jugoslavija je poveznica mnogo svjetova- ortodoksa, katolika i muslimana. Kroz muziku ne moram predstavljati nikoga, osim samoga sebe jer govorim prvim jezikom svijeta- muzikom“.

Diskografija

Muzika za film

• 1997. Leptirov oblak (Butterfly cloud)
• 1979. Lične stvari (Personal affairs)
• 1988. Dom za vešanje (Time of the gypsies)
• 1989. Kuduz
• 1990. Gluvi barut (Silent gunpowder)
• 1991. Srpska devojka (The Serbian girl)
• 1991. Mala (The little one)
• 1991. Čaruga
• 1993. Arizona dream
• 1993. Toksične veze (Toxic affair)
• 1993. La Nuit sacree
• 1993. Le Nombril du monde
• 1993. KIKA
• 1994. Pesma za La Reine Margot
• 1995. Podzemlje (Underground)
• 1997. Muzika za svadbe i sahrane (Music for Weddings and Funerals)
• 1997. Zaljubljeni kuvar ( A Chef in Love)
• 1997. The Serpent’s Kiss
• 1977. XXL
• 1988. Train de Vie
• 1999. Izgubljeni sin (The Lost Son)
• 1999. Tuvalu
• 1999. Operacija Samum (Operation Simoom)
• 2000. 27 poljubaca koji nedostaju (27 Missing Kisses)
• 2000. Je li jasno prijatelju?
• 2005. The Turkish Gambit
• 2005. I giorni dell“abbandono
• 2006. Karaula
• 2006. Le Lievre de Vatanen
• 2006. Borat
• 2007. Leti (Fly)
• 2008. Mustafa
• 2011. Balkonur

Albumi sa grupom Bijelo Dugme

• 1974. Kad bi bio bijelo dugme
• 1975. Šta bi dao da si na mom mjestu
• 1976. Eto, baš hoću
• 1977. Koncert kod Hajdučke česme
• 1979. Bitanga i princeza
• 1980. Doživjeti stotu
• 1981. 5. april ’81
• 1982. Singl ploče 74-80
• 1983. Uspavanka za Radmilu M.
• 1984. Kosovka djevojka
• 1986. Pljuni i zapjevaj moja Jugoslavijo
• 1988. Ćiribiribela

Kompilacije

• 1996. P.S
• 1998. Ederlezi
• 1999. Magična knjiga
• 2000. Knjiga pjesama
• 2000. Muzika za filmove
• 2009. Dobrodošli kod Bregovića (Welcome to Bregović)

Drugi albumi

• 1976. Goran Bregović
• 1991. Paradehtika
• 1997. Thessaloniki
• 1998. Tišina balkanaca (Silence of the Balkans)
• 1999. Kayah i Bregović
• 2000. Balkanica
• 2001. Kris & Goran
• 2002. Priče i pjesme iz Svadbi i sahrana (Tales and songs from Weddings and Funerals)
• 2007. Karmen sa sretnim krajem (Karmen with a happy end)
• 2009. Alkohol: Šljivovica i šampanjac
• 2012. Ederlezi x Four
• 2012. Šampanjac za cigane (Champagne for Gypsies)
• 2017. Tri pisma iz Sarajeva (Three letters from Sarajevo)