Vasko Popa

Biografija

Vasile „Vasko“ Popa je bio srpski pjesnik. Rođen je 29. juna 1922. godine u Grebencu, a umro 05. januara 1991. godine u Beogradu.

Popa je rođen u selu Grebenac u Vojvodini, Jugoslavija (današnja Srbija). Po etničkom porijeklu bio je Rumun. Otac mu je bio zapisničar u selu, a potom bankarski činovnik, a majka domaćica.

Godine 1928. polazi u osnovnu školu u Vršcu, a 1932. upisuje se u Realnu gimnaziju. Nakon srednje škole završene u Vrpcu, upisuje se na studije Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Studirao je na Univerzitetima u Bukureštu i Beču.

Tokom Drugog svjetskog rata borio se kao partizan i bio zarobljen u njemačkom koncentracionom logoru u Bečkereku (danas Zrenjanin, Srbija).

Godine 1944. postaje član Gradskog narodnooslobodilačkog odbora i referent za prosvjetu u Vršcu.

Godine 1948. bio je zaposlen kao novinar, najprije u Radio-Beogradu, a zatim u „Književnim novinama“.

Nakon rata, 1949. Popa je diplomirao na romanskoj grupi Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.

Objavio je svoje prve pjesme u časopisima „Književne novine“ i „Borba“.

Godine 1951. postaje generalni sekretar Društva za kulturnu saradnju Jugoslavija-Francuska, na toj dužnosti je proveo gotovo tri godine.

Od 1954. do 1979. godine bio je urednik izdavačke kuće „Nolit“. Tada je slaganjem usmenog nasleđa stvorio poseban pjesnički jezik moderne srpske poezije.

Godine 1953. objavio je svoju prvu veliku zbirku stihova, „Kora“, koja se smatra početkom posljeratne moderne poezije. Njegovo drugo važno djelo bilo je „Nepočin-polje“ (1956. godine).

Zatim slijede objave: „Sporedno nebo“ (1968. godine), „Uspravna zemlja“ (1972. godine), Vučja so“ (1975. godine), „Kuća nasred druma“ (1975. godine), „Živo meso“ (1975. godine), „Od zlata jabuka“-antologija narodnih umotvorina (1978 godine), „Rez“ (1981. godine), ciklus pjesama „Mala kutija“ (1984. godine).

Zbirka „Gvozdeni sad“ nije završena. Njegove Zbirke pjesama (od 1943. do 1976. godine), kompilacija na engleskom prevodu, pojavile su se 1978. godine, uz uvod britanskog pjesnika Teda Hughesa.

Vasko Popa je jedan od najprevođenijih pjesnika u Srbiji, a i sam je bio prevodilac sa francuskog jezika. Bio je ozbiljan kandidat za Nobelovu nagradu. Međutim, procedura Nobelove nagrade je dugotrajna, a Vasko Popa je rano umro.

Dana 29. maja 1972. godine Vasko Popa osnovao je Književnu opštinu Vršac i pokrenuo bibloteku dopisnica „Slobodno lišće“. Iste je godine izabran je za dopisnog člana Srpske akademije nauka i umjetnosti.

Bio je oženjen Jovankom Singer Popa, zvanom Haša. Rođena je 1923. godine, a umrla 2000. Po zanimanju, bila je profesorica Arhitektonskog fakulteta u Beogradu.

Vasko Popa umro je 05. januara 1991. godine u Beogradu i sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Pjesnički stil

Vasko Popa pisao je u sažetom modernističkom stilu koji je dugovao nadrealizmu i srpskoj narodnoj tradiciji (preko uticaja srpskog pjesnika Momčila Nastasijevića), ne oslanjajući se na socijalistički realizam koji je dominirao istočnoevropskom književnošću nakon Drugog svjetskog rata; u stvari, bio je prvi u Jugoslaviji nakon Drugog svjetskog takvog stila pisanja.

Popa je objavio osam knjiga pjesama. Hronološki redoslijed po kojem su objavljene pružaju  utisak o izvanrednoj organizaciji, jer je pjesnik stvarao po svojim unutrašnjim imperativima. Polazište njegove pjesničke pustolovine jeste suočavanje sa besmislom i zapažanje o čovjekovoj usamljenosti u ravnodušnom svijetu sa kojim ne može da uspostavi vezu.

Pjesnikova imaginacija sposobna je da se služi gradom i selom, nebom i zemljom, a onda kada treba biti prikazana srž stvaranja slike, obratiće se jednom jedinom izvoru – ljudskom tijelu.

Imao je pozitivan odnos prema tradiciji. Tradicija je na njega djelovala podsticajno. Na prvom mjestu tu je uticaj pomenutog pjesnika Momčila Nastasijevića. Drugi podsticaj mu je bilo nadrealističko iskustvo, prihvativši tako snoviđenja, humor i iracionalno. Treća u nizu inspiracija bila mu je folklor, to jest fantastično i groteksno sagledavanje svijeta i pojava.

Učinio je oštar zaokret u savremenoj srpskoj poeziji prošlog vijeka. Njegovim izdavanjem prve zbirke „Kora“ uočavaju se neke nove, neobične sintakse, forme i sadržine. Utjelovio je moderan pjesnički izraz oslobođen od „recepata“, lišen dirigovanja aktuelne politike i ideologije.

Kako je njegova poezija radovala sve one koji su stremili modernim načinima izražavanja, tako je i smetala onima kojima je takva poezija bila nerazumljiva, koji nisu zalazili dublje u njenu srž kako bi pronašli pravo značenje i smisao. Takvim pisanjem postao je vodeća ličnost savremene srpske poezije.

Obične pojave kod Pope postaju poetski motivi koji će na simboličan način predočiti ljudsku egzistenciju. Njegova inovativnost najviše je ostvarena kroz jezik. Bogata misaonost i asocijativnost, te jednostavan jezik je osobenost njegove poezije, koja je u isto vrijeme i muzikalna. Kompozitor Dušan Radić komponovao je muziku za tri ciklusa iz knjige „Kora“.

Stvorio je jedinstveni poetički jezik, uglavnom eliptičan, koji kombinuje sa moderni stilom, često izražen narodnim govorom i zajedničkim idiomima i frazama, sa starim, usmenim narodnim tradicijama Srbije – epske i lirske pjesme, priče, mitove, zagonetke itd.

Njegovo stvaranje je karakteristično po tome što mitovi dolaze na površinu iz kolektivne podsvijesti, nasljeđe i svakodnevnica u stalnoj su povezanosti, a apstraktno se odražava u konkretnoj formi, stvarajući jedinstvenu i izvanrednu poetsku dijalektiku.

Pisanje odiše kvalitetom traganja za novim oblicima pjesničke sugestivnosti koji je nerijetko bio dominantan, što se vrlo često otkrivalo u stilu i formi i u prirodi pjesničkog jezika, više nego u predmetu kojim se pjesnik bavio.

Vasko Popa je u srpsku poeziju ušao kao formiran pjesnik. On je predstavnik posljeratne avangarde u srpskoj književnosti

U časopisu „The New York Times“, engleski pjesnik Ted Hughes hvalio je Popu kao: „epskog pjesnika s ogromnom vizijom“. Prva knjiga stihova „Kora“, Vaska Pope stekla je ogromnu popularnost zahvaljujući njegovom poetskom postignuću. Osam svesaka stihova napisano u razdoblju od 38 godina – dobilo je opsežnu kritičku pohvalu i u svojoj zemlji i šire.

On je jedan od najzanimljivijih srpskih pjesnika, a kroz vrijeme stvaranja postao je jedan od najuticajnijih svjetskih pjesnika.

U vrijeme kada se pojavila moderna poezija, Popa je objavio dvije zbirke i uredio tri antologije, nacionalne poetske priče, poetskog humora i poetskih snova.

Bio je srpski pjesnik koji je pisao u modernističkom stilu i koji više duguje francuskom nadrealizmu i srpskoj narodnoj tradiciji nego socijalističkom realizmu koji je dominirao istočno-evropskom književnošću nakon Drugog svjetskog rata.

Nagrade i priznanja

Vasko Popa jedan je od osnivača Vojvođanske akademije nauka i umjetnosti, osnovane 14. decembra 1979. godine u Novom Sadu. Prvi je dobitnik „Brankove nagrade“ za poeziju,  u čast pjesnika Branka Radičevića.

Godine 1957. Popa je dobio još jednu nagradu za poeziju, „Zmajevu nagradu“ u čast pjesnika Jovana Jovanovića Zmaja.

Godine 1965. dobio je  Austrijsku državnu nagradu za evropsku književnost. Godine 1976. primio je nagradu poezije „Branka Miljkovića“. Godine 1978. slijedi nagrada AVNOJ-a i 1983. godine književnu nagradu „Skender Kulenović“.

Godine 1995. grad Vršac osnovao je nagradu poezije po imenu „Vasko Popa“. Svake se godine dodjeljuje za najbolju knjigu poezije koja se objavljuje na srpskom jeziku. Svečanost dodjele nagrada održava se na dan Popinog rođendana, 29. juna.

Bibliografija

• „Kora“ (1953. godine)
• „Nepočin-polje“ (1956. godine)
• „Sporedno nebo“ (1968. godine)
• „Uspravna zemlja“ (1972. godine)
• „Vučja so“ (1975. godine)
• „Kuća nasred druma“ (1975. godine)
• „Živo meso“ (1975. godine)
• „Rez“ (1981. godine)