Rabindranat Tagor (Rabindranath Tagore)

Biografija

Rabindranat Tagor (ben. रवीन्द्रनाथ ठाकुर, engl. Rabindranath Tagore) je bio indijski književnik, kompozitor, dramaturg i filozof.  Rođen je 07. maja 1861. godine u Kalkuti, gdje je i umro 07. avgusta 1941. godine.

Uticao je na oblikovanje bengalske književnosti i muzike, kao i indijske umjetnosti u duhu kontekstualnog modernizma, krajem 19. i početkom 20. vijeka. Godine 1913. dobio je Nobelovu nagradu za književnost i time postao prvi ne-evropski književnik kome je uručena ova prestižna nagrada.

Tagor je pisao poetične duhovne i živopisne pjesme, ali mnoga njegova djela su ostala nepoznata van granica Bengala. Modernizovao je bengalsku umjetnost tako što se odupirao jezičkim ograničenjima. Pisao je romane, priče, pjesme, plesne drame i eseje u kojima je tematizovao lična stavove i političke tokove.

Prve pjesme napisao je kao osmogodišnjak. Već sa šesnaest godina objavljivao je prve značajnije pjesme, ali pod književnim pseudonimima. Bio je veliki zagovornik neovisnosti od Britanije. Njegove kompozicije su izabrane za nacionalne himne Indije i Bangladeša. Nacionalna himna Šri Lanke nadahnuta je njegovim radom.

Djetinjstvo i odrastanje

Tagor je bio najmlađe dijete od sedmoro preživjele djece svojih roditelja. Rođen je 1861. godine na dvorcu Jorasanko u pokrajini Bengal, iz koje su potekli najbitniji pokreti vjerske i društvene reforme, kao i nacionalno oslobođenje Indije.

Otac mu se zvao Devendranah Tagor (Debendranath Tagore), a majka Sarada Devi (Sarada Devi). Njegov otac je bio hinduistički filozof i vjerski mistik, vođa jednog od najbitnijih reformskih pokreta tog vremena. Iz ove porodice poteklo je mnogo književnika, filozofa i slikara.

Odrastao je uglavnom sa slugama. Bez majke je ostao u ranom djetinjstvu, a otac je tokom njegovog odrastanja putovao po svijetu. Porodica Tagor bila je na čelu bengalske renesanse. Članovi ove porodice objavljivali su razna književna djela u časopisima, kao i bengalske i zapadnjačke muzičke klasike. Otac je djeci obezbijedio kućnu posjetu istaknutih muzičara, koji su ih poučavali o indijskoj klasičnoj muzici.

Prve pjesme Tagor je napisao u svojoj osmoj godini. Inspiraciju je pronašao u ljepotama prirode, uočavajući njene najsitnije detalje. Njegov najstariji brat je bio filozof i pjesnik. Drugi brat je bio indijski državni službenik. Još jedan brat je bio muzičar, kompozitor i dramatičar. Njegova sestra bila je romanopisac.

Tagore je u velikoj mjeri izbjegavao školovanje u učionicama. Do sedamnaeste godine obrazovao se kod kuće. Njegov brat Hemendanah (Hemendranath) podučavao ga je u plivanju, gimnastici i hrvanju. Pokazivao je izuzetne rezultate u crtanju, anatomiji, geografiji, istoriji, književnosti, matematici i engleskom jeziku. Nije volio formalno obrazovanje. Smatrao je da se pravilnim poučavanjem ne objašnjavaju stvari, nego se budi znatiželja.

Kada je napunio jedanaest godina, u februaru 1873. godine, Tagor i njegov otac su napustili Kalkutu i otišli na višemjesečno putovanje po Indiji. Tamo je Tagor proučavao biografije, istoriju, anatomiju, savremenu nauku i klasičnu poeziju.

Kada je napunio sedamnaest godina otišao je u Englesku kako bi se posvetio studijama prava. Najveći uticaj na odabir studija u Engleskoj izvršio je njegov otac. Za vrijeme boravka u Engleskoj objavio je dvije zbirke svojih pjesama: „Jutarnje pjesme“ i „Večernje pjesme“. Nakon nekog vremena, napustio je studije prava i vratio se u Indiju, kako bi se posvetio književnom radu.

Zrele godine i karijera

Tagor je pisac ogromnog književnog opusa. Autor je dvije hiljade pjesama, hiljadu poema, osam romana, dvadeset i četiri drame, kao i ogromnog broja eseja filozofske, religijske, obrazovne i društvene tematike i nekih drugih oblika proze.

Pisao je poeziju izražavajući jednostavnost emocija. U romanima je tematizovao društvene tokove, dok se njegovi eseji odlikuju bistrinom misli. Drame „Čigra“ (1913. godine) i „Kralj tamne sobe“ (1914. godine) ostvarile su veliki uspjeh u Evropi. Na prostoru Evrope njegovo književno djelovanje svrstavalo se u kasni evropski simbolizam, iako se njegovo stvaralaštvo najbolje razumije iz konteksta indijske književne tradicije.

Svoju karijeru je usmjerio prema povezivanju Istoka sa Zapadom. Kako bi približio svoju lirsku poeziju Zapadu, mnoga svoja djela je sam preveo na engleski jezik. Priznanje je dobio u vidu Nobelove nagrade.

Nobelovu nagradu za književnost dobio je 1913. godine za zbirku pjesama „Gitandžali“. Ovu zbirku pjesama je napisao u Bengalu. Prevedena je na engleski jezik i objavljena u Londonu. Pjesme su pisane u čvrstim metričnim oblicima, gdje su rime smještene u pravilne strofe. Zbirka se sastoji od sto tri pjesme u prozi, koje su većinom nastale u mračnom periodu pjesnikovog života. U ovim godinama zadesile su ga teške porodične tragedije. Najprije mu je umrla supruga (Mrinalini Devi), a potom ćerka i sin.

Pored zbirke pjesama „Gitandžali“, za koju je dobio Nobelovu nagradu, značajno se izdvaja njegova zbirka pjesama „Gradinar“. Najznačajniji njegov roman je „Brodolom“. Plodan pisac bio je i na polju pozorišnih komada, mjuzikla, putopisa i memoara.

U njegovom književnom radu do punog izražaja dolazi simbolizam i alegoričnost. Bavio se i svakodnevnim životnim temama, koje navode na filozofske analize, a sve u skladu sa njegovim religijsko-filozofskim idealima. Kroz razne postupke likova u romanima vršio je narativni prikaz tradicionalnih gledišta. Začetnik je modernog indijskog romana.

Titulom viteza proglašen je od strane britanske vlade, 1915. godine, ali se iste odrekao četiri godine poslije u znak protesta zbog masakra u Amricaru, gdje je pogubljeno četiri stotine Indijaca od strane britanskih trupa. Bio je protivnik principa militarizma i nacionalizma. Naspram njih, zalagao se za promociju principa duhovnosti, multi-kulturalizma i tolerancije. Veliki uticaj na zemljake imao je kroz duhovni i kreativni rad.

Osnivač je eksperimentalne škole u Shantiniketanu, koja je danas poznata pod nazivom Višva Bharati. Škola se zasniva na upandisanskim obrazovnim idealima. Veliki dio novca kog je zarađivao držeći predavanja, trošio je na proširenje ove škole. Školu je osnovao kao alternativu dotadašnjem slabom obrazovnom sistemu. Školski program bio je sklop tradicionalnih i zapadnjačkih ideja.

U Indijskom nacionalističkom pokretu bio je povremeni učesnik. Tu je upoznao i sprijateljio se sa Gandijem (Mahatme Gandhi), te je u politici podupirao njegovu borbu. Kroz vlastitu religiju koju je ispovijedao, objedinio je misao upanišada sa kozmopolitskim sjedinjavanjem ljudi. Prihvatio je mnoga zapadna shvatanja, kao što su na primjer politička ili emancipacijska. Odbacio je pragmatizam i materijalizam.

Tagor je mnogo putovao. Evropu je posjećivao često. Bio je posrednik Istoka i Zapada. Promovisao je indijsku kulturu na Zapadu, a zapadnu kulturu u Indiji. Redovno je održavao prijateljske i kolegijalne veze sa mnogim evropskim intelektualcima, kao što su: Vilijam Batler Jejts (William Butler Yeats), Ezra Paund (Ezra Pound), Henri Bergson (Henri Bergson), Romen Rolan (Romain Rolland), Tomas Man (Thomas Mann) i drugim.

Značajno je doprinijeo evropskom razumijevanju idijske kulture i filozofije. Tagor je stekao mnogo čitalaca na Zapadu, što je rijetkost za jednog azijskog pisca. Godine 1926. posjetio je Zagreb i Beograd, gdje je održao predavanja na engleskom jeziku, a pjesme je recitovao na bengalskom. U Beogradu se sastao sa istaknutim piscem i novinarom Stanislavom Vinaverom. U listu „Vreme“ Vinaver je objavio portret pjesnika, koji je tada imao šezdeset pet godina:

„Pjesnik je odjeven u dugu crnu mantiju, opervaženu zlatnim vezom. On se drži mirno i tiho, govori odlično engleski sa lakim egzotičnim naglaskom. Poneki put kao da se dublje zamisli, kao da pada u ekstazu. I tada, ako je riječ o Indiji, on gotovo pjeva, izgovarajući sve riječ po riječ. A ako je riječ o Evropi, on izgovara brže, a njegova desna ruka jednako ocrtava po naslonu fotelje čudne šare i poteze. Najzad, kad govori o poeziji, on zatvori oči ispod naočara i zabaci malo glavu sa velikom sijedom bradom i sijedim kovrdžama“.

Komponovao je veliki broj muzičkih kompozicija. Za mnoge svoje pjesme sam je napisao muziku. One se naširoko pjevaju na području bengalskog jezika, što je ogroman uspjeh, ako se uzme u obzir činjenica da ovim jezikom govori više od sto miliona ljudi.

Napisao je muziku i riječi nacionalne indijske himne „Đana Gana Mana“, kao i himne Bangladeša „Amar šonar Bangla“. Uvelike je bio svestran umjetnik, uspjehe je nizao i na polju slikarstva, kojim se bavio od 1929. godine. Mnoge njegove slike mogu se pronaći u muzejima širom Indije. Na nekim od njegovih crteža i slika su predstavljeni drvoredi, životinje, plesači, muški i ženski portreti, kao i autoportreti.

Filozofska shvatanja zasnovao je na bazi univerzalnog morala i kulturnog identiteta, gdje se slobodno i pravedno društvo može graditi na razlikama. Mnogo je znao o post-Njutnovoj fizici. Godine 1930. debatovao je sa Albertom Anštajnom (Albert Einstein), na temu novih principa kvantne mehanike i haosa. Tagor je umro u Kalkuti 1941. godine, u svojoj 81. godini života.

Citati i mudre misli

• „Kad postane životinja, čovjek je gori od životinje“.

• „Mala istina nosi u sebi jasne vrijednosti; velika istina nosi u sebi veliku šutnju“.

• „Muškarci znaju samo da misle. A žene imaju svoj način da razumiju, a ne misle“.

• „Nekoga potpuno imati najbolje je; ako to nije moguće, tada je najbolje da ga potpuno izgubimo“.

• „Nema te poezije koja bi mogla da se vine do onih visina do kojih dopire ljubav“.

• „Nesavršenstvo nije negacija savršenstva; konačnost ne poriče beskonačnost. To se samo cjelina iskazuje u dijelovima, to se beskraj otkriva u granicama“.

• „Ništa lakše nego u ime vanjske slobode uništiti unutrašnju slobodu čovjeka“.

• „Ono što nam je potrebno da bismo bili slobodni jeste ljubav; ona ima snagu da s radošću nosi breme svijeta“.

• „Rijeka može postati more, ali ona neće moći nikada postići da more bude dio nje same“.

Bibliografija

Poezija:

• „Večernje pjesme“ (1879. godine)
• „ Jutarnje pjesme“ (1880. godine)
• „Gitandžali“ (1909. godine)
• „Gradinar“ (1912. godine)
• „Let divljih ždralova“ (1914. godine)

Romani:

• „Gora“ (1908. godine)
• „Kuća i svijet“ (1916. godine)

 Drame:

• „Žrtva“ (1895. godine)
• „Kralj i Kraljica“ (1895. godine)
• „Proljećni krug“(1915. godine)
•  Knjige – predavanja, eseji:
• „Ostvarenje života“ (Sādhanā, 1914. godine)
• „Karakter“ (Personality, 1917. godine)
• „Nacionalizam“ (Nationalism, 1917. godine)
• „Stvaralačko jedinstvo“ (Creative Unity, 1922. godine)
• „Kriza civilizacije“ (Crisis of Civilisation, 1941. godine)
• „Prema univerzalnom čovjeku“ (Towards Universal Man, posmrtno, 1961. godine)