Pedro Kalderon de la Barka

Biografija

Pedro Kalderon de la Barka (Pedro Calderón de la Barca) je bio španski pisac. Pisao je drame u vrijeme španskog Zlatnog vijeka. Rođen je 17. januara 1600. godine u Madridu, gdje je i umro 25. maja 1681. godine. Njegova najpoznatija drama je „Život je san“. Svjetsku slavu stekao je jednočinkama s biblijskim motivima.

Osim što je stvarao značajna djela španske i svjetske književnosti, za života je bio i vojnik u Flandriji i Španjolskoj, plemić, dvorjanin Filipa IV i sekretar vojvode od Albe, vitez reda Svetog Jakova. U pedeset prvoj godini se zaredio.

Lični život

Pedro Kalderon je rođen u Madridu kao treće od petoro djece Dijega Kalderona i Ane Marije de Enao. Majka mu je vodila porijeklo iz njemačke plemićke porodice.

Fundamentalno obrazovanje je stekao u Valjadolidu gdje se isticao među brojnim učenicima po količini usvojenog znanja, kao i po raznim sposobnostima. Njegov autoritativni otac, uvidjevši potencijale svog sina, upisao ga je 1608. godine u jezuitsku školu u Madridu. Studirao je latinski i grčki jezik, gramatiku i teologiju.

Majka mu umire 1610. godine, a iste godine Pedrov otac ponovo se ženi. Očev drugi brak zaoštrio je porodične odnose. Pedro je nastavio studije logike i retorike na Univerzitetu u Alkala de Enares, a pet godina poslije prešao je na Univerzitet u Salamanki. Diplomu je stekao na kanonskom i civilnom pravu. Treće mjesto osvojio je na takmičenju u poeziji nakon kanonizacije svetog Isidora, 1621. godine.

Testamentom Pedrovog oca njegovo bogatstvo je podijeljeno između Pedra, njegove braće i njihove maćehe, a morali su da otplate i očeve, za života stečene, dugove. Sve je rezultiralo neslogom i raznim porodičnim problemima, gdje je Pedro izlaz našao u boemskom načinu života.

U njegovom literarnom stvaralaštvu nerijetko se javljaju likovi oca i sina u vrlo konfliktnim situacijama, a inspirisani ličnim piščevim iskustvom. Zbog teškog položaja u porodici Kalderon se javio u vojnu službu kod vojvode de Friasa. U periodu od 1623. do 1625. godine bio je učesnik brojnih ratnih kampanja. Najviše je putovao po sjeveru Italije i Flandriji.

Godine 1625. bio je prisutan Kastiljskoj grofoviji. Njegova prva komedija nosi naslov „Ljubav, čast i moć“. Premijerno je izvođena u povodu posjete Karlosa princa od Galije, 1623. godine.

Radio je na pozorištu u dvoru od 1625. godine. Na dvoru su igrana njegova djela, od kojih su komedije najviše prijale kralju Felipeu četvrtom. Zbog poznanstva sa ćerkom Lopea de la Vage, raspršilo se neprijateljstvo sa dramaturgom Ortensijom Feliksom Paravicinom. Upravo su veliki uspjeh postigle Kalderonove komedije „Gospa duh“ i „Postojani princ“ u kojima ismijeva Paravicina.

Svoja djela prikazivao je u dvorskoj zlatnoj dvorani, od 1634. godine, kada je premijerno prikazivana njegova drama. Sticao je sve veći ugled od strane kritike i publike, zahvaljujući brojnim komedijama. Naredne godine postao je direktor velike scene zlatne dvorane. Za svoje veliko dramsko djelo „Najveći užitak, ljubav“ angažovao je istaknute italijanske scenografe Kosmea Lotija i Baćia del Blanka, kao i brojne muzičke eksperte.

Nagrađen je od strane kralja u vidu ordena 1636. godine. Sudjelovao je u ratu kod Fuenterabije 1638. godine, a dvije godine poslije u ratu za otcjepljenje Katalonije. Za razliku od mnogih, Kalderon je iz vojničkih dana nosio lijepe uspomene. U vojnu penziju je otišao 1642. godine zbog toga što je bio ranjen.

U ratna vremena izvodila se njegova komedija „Izložba ljubavi i ljubomore“. Nastavio je da piše svoja djela na dvoru, koja su zahtijevala sve bogatiju scenografiju. Njegovo stvaralaštvo uticalo je na cijelu jednu generaciju mladih dramaturga, među kojima su bili i najbolji Kalderonovi učenici. U vrijeme vladavine princa Baltasara Karlosa i kraljice Isabele zatvorena su pozorišta u cijeloj zemlji, pune tri godine.

Godine 1645. umro je Kalderonov brat Hose, a dvije godine poslije i brat Dijego. Smrtni slučajevi u porodici i stagniranje karijere dovelo je Kalderona do ozbiljnije psihičke krize. Kada se rodio njegov prvi sin Pedro Hose i kada su ponovo otvorena pozorišta, polako se psihički oporavljao.

Ubrzo je postao sekretar vojvode od Albe. Godine 1650. se okreće crkvenom životu, a naredne godine postaje sveštenik. Na funkciji glavnog kapelana bio je od 1653. godine. Književnu karijeru usmjerio je prema sakramentalnim djelima, gdje je ponajviše uočljiv njegov prirodni talenat. Za zlatnu dvoranu u toku ovog perioda pisao je djela mitološke tematike, koja su mu pomogla u njegovoj naumi bježanja od stvarnosti.

Za života je stekao slavu i postao najpoznatiji dramaturg u Španiji. Preselio se u Madrid 1663. godine jer je dobio zvanje kapelana časti. Dvije godine kasnije dobio je zvanje kapelan major od strane kralja Karlosa drugog. Neki nisu blagonaklono gledali na činjenicu da sveštenik piše dramska spektakularna ostvarenja.

Pred kraj života uspio je da završi komediju inspirisanu motivima karnevala, ali nije završio svoja sakralna djela. Umro je 1681. godine. Sahranjen je skromno, po njegovom zahtjevu iz testamenta.

Karijera pisca

Kalderonov dramski rad sastoji se od 110 komedija i 80 ostalih dijela. Pisao je filozofsko-simbolične drame. Njegov pesimizam može se sagledavati iz više uglova. Prije svega, u vrijeme Kalderonovog života Španiju su zadesile teške prilike. Njegov karakter je bio jedan od razloga piščevog pesimizma.

Filozofska drama „Život je san“ spada u red najznačajnijih i najvrjednijih dijela ovog autora. Napisana je oko 1632. godine. Građa ove drame zasnovana je na humanizmu, latinskoj i grčkoj mitologiji. Pisac je djelo doveo do savršenstva obradivši ga u potpuno baroknom duhu. U drami se posebno ističu monolozi. Svrstava se u najljepše drame španskog, ali i svjetskog pozorišta.

Drame časti su njegove tragične drame u kojima je konstantno dominantna tragična atmosfera, a prikazuju se scene iz bračnog života. Prikazana je iracionalna snaga čovjeka, lišena u potpunosti razumskog djelovanja. U dramama je često prisutan krvav rasplet. Takve drame su: „Za tajnu uvredu, tajna osveta“, „Slikar svoje nečasti“ i druge.

Pisao je religiozno-higiografske kao što je „Odanost krstu“. Jako uspješne bile su mu istorijske drame, a jedna od njih je „Najveće čudovište na svijetu“.

Od stilskih izražajnih sredstava posebno je isticao metaforu, hiperbolu i antitezu. Velik trud je ulagao kako bi publika razumjela metafore koje koristi na sceni. Njegovi likovi su krutih stavova, koji variraju između razumijevanja i volje, strasti i razuma, intelektualnog i instiktivnog. Kalderonova djela tematizuju razna stanja: vezu između čovjeka i moći, patološku ljubomoru, edipovske konflikte, suprotnost između realnosti i iluzije, sa uvijek prisutnim baroknim stilom.

Njegovo stvaralaštvo najbogatije je komedijama. Vlastelinske komedije i komedija plašta su dva osnovna tipa komedija ovog pisca. Na maestralan način junake vodi kroz zamršene okolnosti, lišen svake improvizacije. Iako im je glavni cilj razbibriga gledaoca, ipak su ovakva njegova djela značajna za prikaz španskog društva jednog vremena, sa povremenim kritikama tom istom društvu. Jedna od najboljih njegovih komedija je „Gosta Duh“.

Vlastelinske komedije sadrže viteške i fantastične elemente. Najpoznatije takve komedije su: „Traka i cvijet“, „Udvarač duh“ i mnoge druge.

Kao kraljevski pisac, Kalderon je pisao svoja djela po narudžbi, a koja su se izvodila na kraljevskim proslavama. To su morali biti bogato urađeni komadi na kojima se ništa nije štedjelo. Sadržavali su pjevanje, muziku, baletske scene, upotreba velikog broja tehničkih pomagala, kao i detaljno osmišljenom scenografijom. Značajno koristi simbole u komedijama. Pad sa konja simbolizuje gubitak, dao je važnost svjetlosti i tami kao simbolima. Scenografija je bila ključni elemenat brojnih komedija.

Bibliografija

Istorijske komedije:

• „Ljekar svoje časti“ (1635. godine)
• „Za tajnu uvredu, tajna osveta“ (1637. godine)
• „Gradonačelnik iz Zalameje“ (1642. godine)
• „Slikar svoje obeščašćenosti“ (1650. godine)

Religiozne komedije:

• „Pobožnost za krst“ (1633. godine)
• „Čudesni mađioničar“ (1637. godine)
• „Život je san“ (1636. godine)

Mitološke komedije:

• „Eho i Narcis“ (1661. godine)
• „Prometejeva statua“ (oko 1672. godine)