Luis Kerol (Lewis Caroll)

Biografija

Čarls Lutvidž Dodžson (Charles Lutwidge Dodgson) poznatiji pod imenom Luis Kerol (Lewis Caroll) je bio engleski pisac, matematičar, logičar, anglikanski sveštenik i fotograf. Rođen je 27. januara 1832. godine u selu Darzberi u engleskoj pokrajini Češir. Preminuo je 14. januara 1898. godine u Gulfordu kod Londona.

Kerol je najpoznatiji po delima „Alisa u zemlji čuda“ i “ Alisa u svetu ogledala“. U dotadašnju englesku, ali i svetsku književnost uveo je sasvim novi žanr – fantaziju, te pokazao da mašta i fantazija predstavljaju sastavni deo odrastanja svakog bića. Zato se smatra jednim od najboljih pisaca za decu svih vremena.

Poreklo

Porodica Dodžson je poreklom iz severne Engleske i pripadala je konzervativnoj anglikanskoj crkvi. Veći broj muških članova porodice bili su anglikanski sveštenici. Njegov pradeda s očeve strane koji se takođe zvao Čarls Dodžson bio je biskup u Irskoj. Pradeda s majčine strane je bio general koji je poginuo 1803. godine u Irskoj. Piščev otac Čarls Dodžson je nakon završene škole u Vestminsteru studirao na Oksfordu (Christ Church, Oxford). Poput svojih predaka, iako je bio veoma talentovan matematičar, odlučio je da postane sveštenik. Godine 1827. oženio je svoju prvu rođaku Frances Džejn Lutvidž (Frances Jane Lutwidge). Imali su jedanaestoro dece, Čarls Lutvidž je imao dve starije sestre i još osmoro mlađe braće i sestara.

Godine 1843. iz Darzberija je porodica preselila u severni Jorkšir koji je postao njihov dom narednih četvrt veka. Čarlsov otac je kasnije postao arhiđakon u Ričmondu.

Detinjstvo i obrazovanje

U ranom detinjstvu Čarls Lutvidž se, baš poput ostale braće i sestre, školovao kod kuće. Lektira koju je čitao i danas zadivljuje mnoge književnike i istoričare zbog složenosti i visokog stepena zrelosti koje te knjige zahtevaju. Smatra se da je sa samo sedam godina čitao knjige poput „The Piligrims Progress“.

Ipak, u detinjstvu je mucao, što je dosta uticalo na njegov društveni život. Sa 12 godina otac ga je poslao u školu u Ričmondu. Godine 1846. krenuo je u školu u Ragbiju (Rugby School), gde je iako su ga profesori smatrali čudom od deteta bio izuzetno nesrećan. Dve godine kasnije upisao se na Oksford. S obzirom na smeštajne kapacitete koje je univerzitet imao, na krevet u domu čekao je do januara 1851. godine. Samo dva dana kasnije javljeno mu je da mu je majka preminula.

Iako možda nije bio najvredniji student na Oksfordu, bio je veoma talentovan i lako je savladavao zadatke koji su pred njega stavljani. Godine 1851. osvojio je prvo mesto na takmičenju iz matematike, a godinu dana kasnije profesor Edvard Pasi (Edward Pusey) ga je imenovao svojim asistentom. Diplomirao je 1854. godine, te nastavio da radi kao predavač na Oksfordu narednih 26 godina.

Književnost

Dodžson je od rane mladosti pisao pesme i kratke priče, objavljujući ih uglavnom u porodičnom listu „Mischmasch“. Kasnije ih je prosleđivao različitim magazinima, te doživeo priličan uspeh. Od 1854. do 1856. godine njegove priče pojavljivale su se u velikim listovima poput „The Comic Times“ i „The Train“, ali i u onim manjim poput „Whitby Gazzete“ i „Oxford Critic“. Većina tih dela bila su humoristična ili satirična.

Godine 1850. napisao je malu lutkarsku predstavu koju je nazvao „La Guida di Bragia“.

U julu 1855. godine je napisao: „Sumnjam da sam do sada napisao išta vredno obljavljivanja, ali ne mislim da se to neće desiti jednog dana.“

Godinu dana kasnije, objavio je svoje prvo delo pod pseudonimom Luis Kerol, koje će ga kasnije proslaviti. Reč je o romantičnoj pesmi „Solitude“ koje je štampana u listu „The Train“. Pseudonim je nastao kao igra slova u njegovom pravom imenu: Luis (Lewis) je anglikanizovana verzija imena Ludovik (Ludovicus), što u stvari predstavlja latinsku verziju imena Lutvidž (Lutwidge). Prezime Karol (Caroll) izvedeno je od latinskog Karolus (Carolus), što se anglikanizovalo u Čarls (Charles).

Priča o Alisi

Godine 1856. na Oksford je stigao novi dekan Henri Lidel (Henry Liddell) sa svojom porodicom, sa kojima je Kerol počeo intenzivno da se druži. Lidel je imao sina Henrija (Henry Liddell Jr.) i tri ćerke Lorinu (Lorina Liddell), Edit (Edith Liddell) i Alisu (Alice Liddell). Smatra se da je baš u najmlađoj sestri pisac pronašao inspiraciju za lik Alise koja mu je donela svetsku slavu. Na jednom od zajedničkih izleta s porodicom Lidel 4. jula 1862. godine Karol je smislio priču „Alisa u zemlji čuda“ („Alice’s Adventures Under Ground“) koju je objavio u novembru 1864. godine. Rukopis je predao izdavaču „Mcmillanu“ koji ju je 26. novembra iste godine odštampao. Knjigu je ilustrovao ser Džin Teniel (Sir John Tenniel), veoma poznati ilustrator. Pojedini književni kritičari u ovoj priči su pronašli skrivena značenja, pa čak i frojdovska tumačenja knjige kao „ulazak u tamni svet podsvesti“. Uprkos tome knjiga je doživela neslućen uspeh, a veliku slavu engleskom autoru. Čak je i kraljica Viktorija bila oduševljena njome.

Koncem 1871. godine napisao je drugi nastavak pod naslovom „Alisa u svetu ogledala“ („Through the Looking-Glass and What Alice Found There“). Knjiga je objavljena godinu dana kasnije. Drugi nastavak bio je, po mišljenju mnogih, mračniji od prethodnog, što se može pravdati nemilim događajima u piščevom životu. Naime, 1868. godine preminuo mu je otac, a on je pao u depresiju koja je trajala nekoliko godina.

Osam godina kasnije objavio je poemu „Lov na Snarka“ („The Hunting of the Snark“). Reč je o neobičnoj priči o osmorici preduzetnika i dabru koji kreću u potragu za bićem koje se zove Snark. I ova poema je takođe bila veoma popularna među čitalačkom publikom. U periodu od 1876. do 1908. godine štampana je čak 17 puta. Na temelju ove priče nastali su brojni mjuzikli, opere i pozorišne predstave. Kerolov prijatelj, slikar Dante Gabrijel Roseti (Dante Gabriel Rossetti) bio je ubeđen kako poema govori o njemu.

Fotografija

Jedna od strasti Čarlsa Dožsona bila je i fotografija. Zahvaljujući njegovom ujaku Skefingtonu Lutvidžu (Skeffington Lutwidge), a kasnije dobrom prijatelju s Oksforda Redžinaldu Sotiju (Reginald Southey) upoznao se sa, u to vreme novom umetnošću. Ubrzo je postao fotograf, te pomišljao da bi želeo time da se bavi do kraja života. Iako nedostaje više od 60 odsto fotografija koje je napravio, akteri većine njih bile su mlade devojke. Osim toga, napravio je brojne fotografije muškaraca, žena, pejzaža, te pasa, lutaka i kostura. Mnoge fotografije snimljene su u bašti porodice Lidel. Tokom najprofitabilnijeg perioda svoje karijere, napravio je portrete slikara Džona Evereta Mila (John Everett Millais), glumice Elen Teri (Ellen Terry), slikara Dantea Gabrijela Rosetija, fotografkinje Džulije Margaret Kameron (Julia Margaret Cameron), fizičara Majkla Faradeja (Michael Faraday), te mnogih drugih ličnosti iz javnog života. Godine 1880. naglo je prestao da fotografiše jer mu je to oduzimalo mnogo vremena.

Matematika

Dodžson je godinama predavao matematiku na jednom od fakulteta na Univerzitetu Oksford. Zato i ne čudi što je tokom života napisao desetine knjiga posvećenih raznim oblastima ove nauke. Neke od njih objavljene su nakon piščeve smrti.

Politička uverenja

Čarls Dodžson ili Luis Kerol često je opisivan kao konzervativac i to u pogledu religije, politike, ali i ličnih stavova o životu uopšte. Savremenici su zapisali da je imao snobovska shvatanja, te da je s visine gledao na one koje je smatrao inferiornim. Advokat i sveštenik Vilijam Takvel (William Tuckwell) ga je opisao kao „oštrog, sramežljivog, preciznog zaljubljenika u matematiku, veoma pažljivog i upornog u očuvanju svog ugleda, te strogog konzervativca u pogledu politike, religije i društva, čiji život je razložen na kvadratiće baš poput onih u Alisinom svetu.“

Ipak, to što je bio jedan od osnivača Društva za psihička istraživanja, parapsihološke neprofitne organizacije osnovane 1882. godine u Londonu, poprilično pobija teze o konzervativnim shvatanjima. Svoja istraživanja na ovu temu objavljivao je u časopisu „Mind“. „Mind“ je stotinu godina kasnije ponovo objavio jedan od takvih tekstova Čarlsa Dodžsona.

Smrt

Iako je sa četrdesetak godina doživeo popularnost i bogatstvo koje mnogi autori nisu mogli ni da sanjaju, Dodžson je i dalje predavao matematiku na Oksfordu. Poslednja dva nastavka romana „Sylvie and Bruna“ objavljena su 1889. i 1893. godine, ali čitaoci nisu prepoznali značaj ovog dela. Uspeh koji je doživeo sa pričama o Alisi ovaj put je izostao, pa su knjige prodate u samo 13 000 primeraka.

Pet godina kasnije, dve nedelje pre njegovog 66. rođendana, obolio je od upale pluća. Preminuo je 14. januara 1898. godine na sestrinom imanju u Gildfordu. Sahrana je održana u obližnoj crkvi Svete Marije, a pisac je sahranjen na groblju u Gilfordu.

Godine 1982. jedan od njegovih potomaka otkrio je spomenik u „Pesničkom uglu“ Vestminsterske palate. Tu se nalaze i spomenici Dikensu (Charles Dickens), Miltonu (John Milton), Kiplingu (Rudyard Kipling), Šekspiru (William Shakespeare), te mnogim drugim slavnim engleskim književnicima.

Bibliografija

• 1884. The Principles of Parliamentary Representation

Literarna dela

• 1850. La Guida di Bragia, a Ballad Opera for the Marionette Theatre
• 1865. Alice’s Adventures in Wonderland
• 1869. Rhyme? And Reason?
• 1871. Through the Looking-Glass, and What Alice Found There
• 1876. The Hunting of the Snark
• 1885. A Tangled Tale
• 1889. Sylvie and Bruno
• 1893. Sylvie and Bruno Concluded
• 1893. Pillow Problems
• 1895. What the Tortoise Said to Achilles
• 1898. Three Sunsets and Other Poems

Knjige iz matematike

• 1860. A Syllabus of Plane Algebraic Geometry
• 1858. The Fifth Book of Euclid Treated Algebraically
• 1879. An Elementary Treatise on Determinants, With Their Application to Simultaneous Linear Equations and Algebraic Equations
• 1879. Euclid and his Modern Rivals
• Symbolic Logic Part I
• 1868. The Alphabet Cipher
• 1887. The Game of Logic
• 1888. Curiosa Mathematica I
• 1892. Curiosa Mathematica II
• 1958. The Theory of Committees and Elections
• Symbolic Logic Part II (objavljeno posthumno)

Ostala dela

• Some Popular Fallacies about Vivisection
• Eight or Nine Wise Words About Letter-Writing
• Notes by an Oxford Chiel
• Miss Jones