Isak Baševis Singer

Biografija

Isak Baševis Singer (Isaac Bashevis Singer) bio je jevrejsko-poljski pisac. Rođen je u Leoncinu u Poljskoj 21. novembra 1902. godine, a umro je 24. jula 1991. godine u Majamiju. Dobitnik je Nobelove nagrade za književnost 1978. godine. Upotrebljavao je prezime svoje majke u početnom književnom pseudonimu „Baševis“, koje je kasnije proširio.

Biografija

Isak Baševis Singer rođen je u blizini Varšave u Poljskoj, tadašnje Rusko Carstvo, u rabinskoj porodici. Tačan datum njegovog rođenja najvjerovatnije je 21. novembar 1902. godine, datum koji je Singer dao svom službenom biografu Paulu Krešu (Paulo Kresh)  i njegovoj sekretarici.

Otac mu je bio Hasidski rabin, a njegova majka bila je ćerka rabina. Njegova sestra zvala se Ester Kreitman (Esther Kreitman)-rođena 1891. godine, a umrla 1954. godine, a brat Izrael Ješua Singer (Izrael Jošua Singer)-rođen 1893. godine, a umro 1944. godine. Isto kao i Singer, njegova sestra i brat bili su pisci.

Godine 1917. zbog ratnih okolnosti, porodica se razdvojila. Singer se s majkom i bratom preselio u majčin rodni grad Biłograj. Njegov otac ponovno je postao rabin 1921. godine, a Singer se vratio u Varšavu 1923. godine. Pohađao je vjersku školu svog oca gdje je stekao jevrejsko obrazovanje i dobio status rabina. Ovim poslom nikad se nije bavio, jer se posvetio karijeri pisca.

Godine 1935., odnosno, četiri godine prije nacističke invazije, Singer je emigrirao iz Poljske u Sjedinjene Američke Države. Pisac se nastanio u Nju Jorku, gdje je počeo raditi kao novinar i kolumnist za jevrejske novine.

Godine 1938. upoznao je Almu Vaserman Hajnman (Alma Wassermann Haimann)-rođena 1907. godine, a umrla 1996. godine. Tada je imala status njemačko-jevrejske izbjeglice iz Minhena. Vjenčali su se 1940. godine.

Singer je živio u jevrejskoj zajednici tokom cijelog života i tu se osjećao ugodno. Iako je govorio engleski, hebrejski i poljski, uvijek je smatrao jidiš za svoj maternji jezik. Pisao je na jidišu i bio je posljednji istaknuti američki autor koji piše na ovom jeziku. Nakon što je postigao uspjeh kao pisac u Nju Jorku, Singer i njegova supruga počeli su provoditi vrijeme tokom zime u Majamiju sa svojom jevrejskom zajednicom. U kasnijim godinama preselili su se u Majami.

Singer je često pisao o Jevrejima koji prolaze kroz unutrašnja vjerska previranja koja im ponekad donose smrt ili duševnu bolest. On je neupitno jevrejski pisac, ali njegovi stavovi ostavljeni su za tumačenje, iako leže u središtu njegove vrsne književne umjetnosti.

Pisac je bio istaknuti jevrejski vegetarijanac posljednjih 35 godina svog života i često je uključivao vegetarijanske teme u svoja djela.

Na pitanje da li bio vegetarijanac iz zdravstvenih razloga, odgovorio je: „Nikako ne mogu da se složim sa nedoslijednošću i nepravdom. Pa čak ni ukoliko potiču od Boga. Ukoliko bi se začuo Božji glas koji kaže: Ja sam protiv vegetarijanstva!, rekao bih: E pa, ja sam za njega! Toliko je snažno i sigurno moje osjećanje u vezi sa tim pitanjem. Kada čovjek zbog jela ubija životinju, on zanemaruje svoju sopstvenu žudnju za pravdom. Čovjek se moli za milost, ali nije spreman da je pruži i proširi i na druge.“

Singer je umro 1991. godine u Majamiju. Sahranjen je na jevrejskom groblju u Nju Džerziju po tradicionalnoj jevrejskoj ceremoniji. Ulica na Floridi, u čast pisca Singera, nosi njegovo ime, kao i gradski trg u Lublinu u Poljskoj. Cijela akademska stipendija za dodiplomske studente Univerziteta u Majamiju takođe je nazvana po njemu.

Karijera pisca

Singerova prva objavljena priča osvojila je književne kritičare i pokazala da ovaj pisac posjeduje izuzetan talenat. Naime, godine 1925. na konkursu varšavskog lista za svoju prvu priču osvaja nagradu. Ova nagrada dala mu je podsticaj da sve češće piše priče i štampa ih u jidiš novinama i časopisima. Pisao je o savremenim likovima i njihovim svakodnevnim problemima oslanjajući se na tradiciju fantastike, s tim što je prilično dugo izbjegavao složenije socijalne teme.

U Nju Jorku nastavlja da piše umjetničku prozu dok je radio za jidiš novine. Njegova djela posvećena su Jevrejima istočne Evrope koji su bili nastanjeni po getima, kao i emigrantima u Americi. Za pisanje svojih književnih radova izabrao je maternji jezik, zbog čega je imao malo čitalaca i to uglavnom Jevreja. Na svoj jezik prevodio je mnoge poznate svjetske pisce kao što su Knut Hamsun (Knut Hamsun), Remark (Erich Maria Remarque) i Tomas Man (Thomas Mann).

Pisac je objavio najmanje 18 romana, 14 dječjih knjiga, nekoliko memoara, eseja i članaka. Poznat je kao pisac pripovijetki, koji su objavljene u više od desetak zbirki. Prva zbirka Singerovih pripovijetki na engleskom jeziku je „Gimpel Luda“ objavljena 1957. godine, kada stiče popularnost.

Kada su mu se djela počela prevoditi, sredinom šezdesetih godina, postao je jedan od najpopularnijih pisaca u Americi. Svjetsku slavu stiče dobijanjem Nobelove nagrade 1978. godine.

Poznata zbirka pripovijetki ovog autora je „Metuzalemova smrt i druge priče“. Pisac je i mnogih slavnih romana kao što su: „Mađioničar iz Lublina“, „Sotona u Goraju“, „Ludak“, „Neprijatelji“, „Sjenke na Hadsonu“, „Rob“. Njegovo autobiografsko djelo nosi naslov „U sudnici mog oca“.

Singer je svoj prvi roman, „Sotona u Goraju“, objavio u dijelovima u književnom časopisu „Globus“, koga je 1935. godine osnovao sa svojim dugogodišnjim prijateljem, pjesnikom Aronom Zeitlinom (Aaron Zeitlin). U knjizi se spominju događaji iz 1648. godine u selu Goraj.

U svom kasnijem djelu, „Rob“ (1962. godine), Singer se vraća u 1648. godinu, u ljubavnoj priči između jevrejskog muškarca i žene hrišćanske vjere. Kroz stil pisanja nobelovca Singera prožeto je puno strasti, sočnosti, požude i magije. Osim toga priče potiču iz dva potpuno različita vremena. Kod čitaoca uspijeva da probudi neobjašnjivi nemir.

Vrijeme radnje ovog romana je 17 vijek. Ruski kozaci maltretiraju Jevreje. Glavni lik Jakov protjeran je iz svog sela, dok su mu ženu i djecu ubili. Jedan poljski plemić otkupljuje Jakova i čini ga svojim robom, a Jakov poznat po svojoj dobroti, prihvatio je novonastalu situaciju. Ljubav se rodila, na prvi pogled, između njega i udovice Vande. Problem su im predstavljale njihove različite vjere.

Singer je vještim jezikom znao prenijeti priče o ljubavi i strasti. Bio je snalažljiv u ispreplitanju dobrog i zlog. Kroz svoju literaturu propitivao se o sudbini, utjehi u vjeri, te prihvatanju života i smrti. Pričama iznosi svoje stavove o vjeri, ulozi religije u životima religioznih ljudi, kao i o tradiciji. Na slikovit način predstavljao je Jevreje i njihove vjerske i životne obrede i običaje.

Roman „Izgubljen u Americi“ opisuje život ovog pisca kao i njegove stavove o određenim aspektima života. O Singeru se saznalo više onda kada su mu djela prevedena na mnoge svjetske jezike. Singer poručuje da sve materijalno može nestati, ljudi mogu biti osuđeni zbog onoga što govore, ali ako se kultura i znanje njeguju na istinski ispravan način, oni opstaju, nalaze put do onih koji odolijevaju jednoličnosti mase Smatrao je da su znanje i talenat na ovom svijetu neuništivi, oni zauvijek opstaju.

Patnje jevrejskog naroda i porodični odnosi i događaji koji čine svakodnevnicu života Jevreja čine književni opus ovog pisca. Kroz čitanje njegovih knjiga uočava se često postavljanje pitanja pravde.  Pisac traga za mjestom gdje mržnja nestaje. U njegovim djelima se javlja i  mnoštvo drugih motiva kao što su ljudske dvoličnosti, prevrtljivosti i slično.

„Neprijatelji: ljubavna priča“ jedan je od najpoznatijih Singerovih romana čija se radnja odvija u Njujorku pedesetih godina. Herman Broder, glavni lik ove priče, živi između tri žene; njegova istinska ljubav i strast je lijepa, ali neurotična Maša, ali tu je i Jadviga, žena sa kojom živi, a onda se pojavljuje i Tamara, njegova prva žena, koja se čudom vratila iz mrtvih.

„Tajbele i njen demon“ smatra se jednom od najljepših ljubavnih priča napisanih za pozorište u 20. vijeku. Ova drama nabijena je atmosferom strasti, čulnosti, erotskoj čežnji u religioznom patrijarhalnom svijetu.

Književni uticaji

Singer je imao mnoge književne uticaje; pored religijskih tekstova koje je proučavao, do knjiga sa kojima se kroz odrastanje susretao: bogat niz židovskih narodnih priča i svjetskih jidiš detektivskih priča.

Čitao je ruske pisce, uključujući djelo Dostojevskog (Fjodor Mihajlovič Dostojevski) „Zločin i kazna“ kada je imao četrnaest godina. Čitao je Strindberga (August Strindberg), Turgeneva (Ivan Turgenjev), Tolstoja (Lav Nikolajevič Tolstoj), Mopasana (Guy de Maupassant) i Čehova (Anton Pavlovič Čehov).

Proučavao je mnoge filozofe, među kojima su Spinoza (Baruch se Spinoza), Šopenhauer (Arthur Schopenhauer), Vajninger (Otto Weininger). Među njegovim jidiš savremenicima,njegov brat mu je bio najveći umjetnički primjer. Bio je i dugogodišnji prijatelj i obožavaoc autora i pjesnika Arona Zeitlina.

Takođe je na njegovo pisanje uticao Knut Hamsun, čija je mnoga djela kasnije preveo, dok je imao kritički stav prema Tomasu Manu (Thomas Mann), čiji je pristup pisanju smatrao suprotnim njegovom.

Singer je oblikovao svoj osebujan način pisanja. Postojala je dihotomija između života koju vode njegovi junaci i života za kojega osjećaju da bi trebali voditi – što njegovoj umjetnosti daje moderan izričaj, koju njegovi prethodnici nisu izrazili. Njegove teme magije i legendi izvlače se iz tradicionalnih izvora.

Filmska adaptacija

Njegov roman „Neprijatelji, ljubavna priča“ („Enemies, a Love Story“), prilagođen je istoimenom filmu (1989. godine). Ovaj film ostvarivši popularnost, priklonio je Singeru veliki broj novih čitaoca. Film se bavi složenim porodičnim odnosom, željama, gubitkom vjere.

„Mađioničar iz Lubna“ (The Magician of Lublin) je film iz 1979. godine snimljen po istoimenoj pripovijetki. „Yentl“ („Yentl, the Yeshiva Boy“) je film iz 1983. godine snimljen po Singerovoj priči.

Jedan od najfascinantnijih filmova inspirisanih Singerovim stvaralaštvom je film iz 1974. godine „Mr. Singer’s Nightmare or Mrs. Pupkos Beard“, u režiji Brusa Davidsona (Bruce Davidson), poznatog fotografa . Ovaj jedinstveni film je polusatna mješavina dokumentarnog filma i fantazije za koju je Singer napisao scenarij i igrao glavnu ulogu.

Film iz 2007. godine „Love Comes Lately“ prilagođen je i snimljen iz nekoliko Singerovih priča.

Bibliografija

Romani:

• „Sotona u Goraju“ (1935. godine)
• „Moskatovi“ (1950. godine)
• „Mađioničar iz Lubna“ (1960. godine)
• „Rob“ (1962. godine)
• „Dvorac“ (1967. godine)
• „Imanje“ (1969. godine)
• „Neprijatelji“ (1972. godine)
• „Tajne Kabale“ (1972. godine)
• „Šoša“ (1978. godine)
• „Stara ljubav“ (1979. godine)
• „Doseg neba“ (1980. godine)
• „Golem“ (1983. godine)
• „Tajbele i njen demon“ (1983. godine)
• „Kralj polja“ (1988. godine)
• „Šljam“ (1991. godine)
• „Certifikat“ (1992. godine)
• „Sjenke na Hadsonu“ (1997)

Zbirke pripovijetki:

• „Gimpel Luda“ (1957. godine)
• „Spinoza iz pijačne ulice“ (1963. godine)
• „Kratki petak i druge priče“ (1963. godine)
• „Strasti i druge priče“ (1968. godine)
• „Prijatelj Kafke i druge priče“ (1970. godine)
• „Hebrejska legenda“  (1970. godine)
• „Josip i koza“ (1970. godine)
• „Kad je Šemil išao u Varšavu“  (1973. godine)
• „Hasidim“ (1973. godine)
• „Kruna od perja i druge priče“ (1974. godine)
• „Stvari i druge priče“ (1975. godine)
• „Priča o tri želje“ (1975. godine)
• „Snaga svjetlosti“ (1980. godine)
• „Prikupljene priče“ (1982. godine)
• „Priče za djecu“ (1984. godine)
• „Slika i druge priče“ (1985. godine)
• „Metuzalemova smrt i druge priče“ (1988. godine)

Autobiografski zapisi:

• „U sudnici mog oca“ (1967. godine)
• „Priče o dječaku koji je rastao u Varšavi“ (1969. godine)
• „Dječak u potrazi za Bogom“ (1976. godine)
• „Mladić u traganju za ljubavlju“ (1978. godine)
• „Izgubljen u Americi“ (1981. godine)
• „Ljubav i izgnanstvo“ (1984. godine)
• „Više priča o sudnici mog oca“ (1999. godine)