Džore Držić

Biografija

Džore Držić je bio hrvatski pesnik i dramski pisac. Rođen je u Dubrovniku 6. februara 1461. godine. Preminuo je 26. septembra 1501. godine u rodnom gradu. Jedan je od najranijih renesansnih pesnika.

Označio je početak petrarkizma, dominantnog pravca italijanske lirike 15. veka. Najviše je pisao lirske ljubavne pesme melanholičnog i kontemplativnog tona. Njegov literarni opus sačinjavao je i par religioznih pesama.

Pastirska ekloga „Radmio i Ljubmir“ smatra se prvom hrvatskom dramom svetovnog karaktera, a Džore Držić začetnikom moderne hrvatske drame.

Biografija

Džore Držić je rođen u Dubrovniku ugrađanskoj porodici poreklom iz Kotora. Otac mu se zvao Nikola, a majka Nikoleta. Bio je ugledan građanin svoga vremena. Brat mu se zvao Vlaho i bio je poznati slikar. Marinu Držiću je bio stric.

Osnovno obrazovanje je stekao u rodnom Dubrovniku, kao i humanističku školu, a studije prava završio je u Italiji.

Od 1496. godine je bio pripadnik katoličkog sveštenstva i rektor crkava Svi Sveti u Dubrovniku i Sveti Petar u Koločepu. Zahvaljujući visokom obrazovanju zabeležen je kao vrstan besednik. Da je reč o učenom čoveku, uočava se i iz njegovog literarnog stvaralaštva.

Godine 1497. bio je upravnik crkve Svete Marije nad Gružem. Iduće godine je postao notar u Kaptolu u Dubrovniku. U dubrovačkim humanističkim krugovima učestvovao je u učenim raspravama.

Držić je bio prijatelj sa F. M. Glavanom, koji mu je testamentom ostavio knjige M. T. Cicerona i K. Klaudijana.

Džore Držić je svoje pesme ostavio u rukopisima. Vatroslav Jagić i Milan Rešetar priredili su i objavili Akademijina izdanja Držićevih pesama.

U trideset trećoj knjizi „Starih pisaca hrvatskih“ objavljene su Držićeve pesme, a sve prema rukopisu otkrivenom u Dablinu 1965. godine. U ovoj knjizi je objavljena njegova, do tad neotkrivena, dramska ekloga „Radmio i Ljubmir“ na osnovu koje je dobio epitet dramskog pisca.

Prema lirskom subjektu, sve Držićeve pesme mogu se svrstati u četiri grupe: pesme zaljubljenog lirskog subjekta u muškom rodu, pesme analitičke ljubavne problematike, pesme zaljubljenog lirskog subjekta u ženskom rodu i religiozni lirski subjekat.

Na njegovom pesničkom izrazu temeljio se hrvatski književni jezik. Kroz uticaj humanizma i spiritualnosti, napustio je stroge forme pesništva i svoje stihove približio širokom krugu ljudi. Najpoznatija zbirka ovog pesnika „Pjesni ljuvene“ bila je popularna u Dubrovniku tokom 15. veka.

Pisao je pesme uglavnom ljubavnog sadržaja, te nekoliko religioznih pesama. Najčešće je u svom pesničkom izražavanju koristio dvanaesterce sa dvostrukom rimom. Znao je ponekad da napiše pesme u osmercima, osmercima i sedmercima, te dvanaestercima i sedmercima.

Kroz liriku je izražavao ljubav prema voljenoj osobi. Jednu ljubavnu pesmu napisao je u obliku renesansne pokladne igre „Gizdave mladosti i vi svi ostali“. Jednu pesmu posvetio je svom prijatelju Sladoju.

Dve njegove pesme su prepričani snovi. Pesma „Čudni san“ je pisana u obliku monologa jednog viteza koji sanja o gusarima koji su zarobili vilu.

Kada su u pitanju njegove religiozne pesme, dve označavaju prevode „Ave Maria“ i „Salve Regina“. U akrostihu mnogih pesama sadržano je Držićevo ime. Jedna njegova pesma je folklornog stila.

Držić je pisao pesme po uzoru na petrarkističku pesničku školu, i najstariji je pesnik ovog pravca u hrvatskoj književnosti.

Najčešći motivi ovog pesništva su pesnikovi izrazi ljubavi prema voljenoj osobi. Ponekad se javljaju motivi prolaznosti i smrti. Kompozicija pesama varira od kratkih pa sve do opsežnih pesama. Prisutni su apostrofi, metafora, deminutivi. U ovakvoj vrsti lirike često je naglašena mudrost.

Kod Držića se u pesmama ne pojavljuju ženka imena, nego samo njegovi ili njeni uzdasi. Njegova pesma „Kad bih najvolio umrijeti“ ciklusa je otvorene ljubavi. Pesnik dolazi do spoznaje da j, najbolji trenutak za smrt onda kada je najljepše živeti. Pesma je strukturirana kroz širok spektar antiteza.

Pastirska ekloga „Radmio i Ljubmir“ napisana je u dvostrukim rimovanim dvanaestercima. Ovde je oslikan, na izrazito realističan način, pastirski razgovor. Ova ekloga najverovatnije se u vreme kada je napisana, izvodila na dvoru.

Razrađena je ljubavna priča. Ljubmir oseća ljubav prema vili, pa je ponesen ovim emocijama, doneo odluku da svoju vilu traži po svetu. Radmio pokušava da ga odgovori od ove namere.

Ekloga „Radmio i Ljubmir“ predstavlja temelj hrvatske dramske pastorale, te se na osnovu nje razvio ovaj žanr u hrvatskoj književnosti. Sastoji se od 316 dvostruko rimovanih dvanaesteraca.

Radmio oslikava razum, racionalnost, dok je Ljubmir opijen, zanesen. Ova drama je naglašene realističnosti, čak i kroz reči zaljubljenog pastira, sa kojim se na kraju drame pisac poistovećuje.

Držićeve pesme bile su popularne u Dubrovniku za vreme njegovog života. Vlastelin Nikša Ranjina je u lični zbornik beležio ljubavne pesme mladih dubrovačkih pesnika. Džore Držić je bio jedan od pesnika čije su se pesme našle u ovom zborniku.

Po rukopisu pronađenom u Dablinu smatra se da je Držić napisao 96 pesama i jednu dramu. Džore Držić je umro u Dubrovniku u 41. godini.

Bibliografija

• „Stari pisci hrvatski“ (Zagreb 1870. g.)
• „Stari pisci hrvatski“ (drugo prerađeno izdanje, Zagreb 1937. g.)
• „Pjesni ljuvene“. „Stari pisci hrvatski“ (Zagreb 1965. g.)
• „Zbornik stihova XV i XVI stoljeća“. „Pet stoljeća hrvatske književnosti“ (Zagreb 1968. g.)