Borislav Pekić

Biografija

Borislav Pekić je bio srpski i jugoslovenski dramski pisac, romansijer, filmski scenarista i akademik. Smatra se jednim od najznačajnijih srpskih književnika 20. veka. Rođen je 4. februara 1930. godine u Podgorici. Preminuo je u Londonu 2. jula 1992. godine.

Dobitnik je brojnih nagrada i priznanja. Najpoznatija dela Borislava Pekića su „Besnilo“, „Zlatno runo“, „Kako upokojiti vampira“, „Odbrana i poslednji dani“, „Vreme čuda“ i „Atlantida“.

Bio je dopisni član Srpske akademije nauka i umetnosti (SANU).

Film „Dan četrnaesti“ je rađen prema filmskom scenariju Borislava Pekića, a predstavljen je na Kanskom filmskom festivalu, 1961. godine.

Pekićeva dela prevedena su nemački, engleski, italijanski, francuski, holandski, španski, češki, poljski, mađarski, slovački, retoromanski, rumunski, slovenački, makedonski, grčki, albanski, ukrajinski i švedski jezik. Primio je brojne nagrade i priznanja u toku svoje karijere, te stekao slavu i popularnost.

Zajedno sa trinaest intelektualaca obnovio je rad Demokratske stranke.

Detinjstvo i mladost

Borislav Pekić se rodio u Podgorici, ali je od rođenja do 1941. godine sa porodicom živeo u Bečeju, Mrkonjić Gradu, Cetinju i Kninu. Često su se selili zbog očeve karijere. Njegov otac, Vojislav D. Pekić je bio državni činovnik.

Kada je počeo Drugi svetski rat porodica je proterana u Srbiju od strane italijanskih okupatora. Jedno vreme su živeli u južnom Banatu, a od 1945. godine u Beogradu.

Budući da se sa porodicom mnogo puta selio, Borislav je učestalo menjao i škole. Po dolasku u Beograd pohađao je Treću mušku gimnaziju. Maturirao je 1948. godine, a iste godine je bio i uhapšen.

Uhapšen je 7. novembra 1948. godine jer je bio član ilegalne studentsko-gimnazijske organizacije „Savez demokratske omladine Jugoslavije“.

Na prvostepenom Okružnom sudu osuđen je u maju iste godine na kaznu zatvora u trajanju od 10 godina, a po Zakonu o krivičnim delima protiv naroda i države.

Vrhovni sud mu je naredne godine povećao kaznu na ukupno 15 godina zatvora, zajedno sa prisilnim radom i određenim brojem godina gubitka građanskih prava, nakon što bi odslužio kaznu.

Kaznu je izdržavao u Kazneno-popravnom domu „Niš“ i Kazneno-popravnom domu „Sremska Mitrovica“. Pomilovan je nakon pet godina, tačnije 1953. godine.

U periodu od 1954. do 1958. godine u Beogradu je studirao eksperimentalnu psihologiju na Filozofskom fakultetu.

Njegova supruga zvala se Ljiljana Glišić i bila je inženjerka arhitekture. Ljiljana je bila sestričina doktora Milana Stojadinovića. Venčali su se 1958. godine. Sledeće godine dobili su ćerku Aleksandru.

U to vreme Pekić je počeo sa pisanjem filmskih scenarija. Dvadesetak filmskih scenarija napisao je za razne filmske kuće u Jugoslaviji.

Karijera pisca

Pekić je tokom boravka u zatvoru dobio razne ideje za pisanje svojih dela, koje je kasnije razvijao u svojim romanima.

Pekićev prvi roman „Vreme čuda“ objavljen je 1965. godine. Dobio je pozitivne kritike brojnih književnih kritičara. Ovaj roman je privukao veliki broj čitaoca i tako označio početak uspešne karijere ovog pisca.

Na engleskom, u Njujorku je objavljen 1976. godine kao „Time of Miracles“. Narednih godina preveden je još i na poljski, italijanski, rumunski i grčki jezik. Svojim literarnim radom predstavljao je antidogmatizam.

Pekić je od 1968. do 1969. godine uređivao „Književne novine“.

Svoj drugi roman „Hodočašće Arsenija Njegovana“ objavio je 1970. godine. U ovom romanu, kao jednu od tema, uzeo je studentski protest 1968. godine.

U to je vreme, iz političkih razloga, godinu dana nije mogao da dobije pasoš.  Dobio je NIN-ovu nagradu, za najbolji roman godine.

U Njujorku je izašao engleski prevod pod naslovom „Houses of Belgrade“. Ubrzo nakon engleskog prevoda, usledili su češki, poljski i rumunski prevodi.

Karijera u emigraciji

Borislav Pekić u London je emigrirao 1971. godine. Svoj roman „Uspenje i sunovrat Ikara Gubelkijana“ objavio je 1975. godine. U narednim godinama preveden je na više stranih jezika.

Pekić je pozitivno ocenjen na književnom konkursu Udruženih izdavača Jugoslavije i tako omogućio štampanje svog romana „Kako upokojiti vampira“, 1977. godine.

Preveden je na poljski, češki, engleski i italijanski jezik. Roman se zasniva na ličnim zatvorskim iskustvima. On je ujedno i svojevrstan psihološki, metodološki i logički prikaz modernog totalitarnog režima.

Godine 1977. objavljeno je Pekićevo delo „Odbrana i poslednji dani“, a do danas je preveden i objavljen na mađarskom, poljskom, francuskom, češkom i švedskom jeziku. Vreme i mesto radnje je Jugoslavija tokom Drugog svetskog rata.

Pekić je vrlo studiozno proučavao građu svojih književni dela. Temeljnim radom i predanim pisanjem objavljen je prvi tom dela „Zlatno runo“, 1978. godine. U idućih osam godina objavio je i preostalih šest tomova.

Tada se već svrstavao u red najznačajnijih srpskih književnika. Njegoševa nagrada uručena mu je 1987. godine, a njom je potvrdio status vrsnog savremenog proznog pisca.

Osamdesetih godina počeo je da se zanima za neke nove tematike, te počinje da sakuplja materijale i građu za dela kojima će predočiti novo viđenje razvoja i propasti civilizacije.

Za cilj je uzimao i oslikavanje nove vizije budućnosti. Tako je objavio tri knjige – roman „Besnilo“, epos „Atlantida“ i još jedan antropološki roman. Za ova dela dobio je brojne nagrade, a prevedena su na više svetskih jezika.

Nagradu Udruženja književnika Srbije za svoja „Odabrana dela“ u 12 tomova, Pekić je dobio 1984. godine.

U periodu od 1987. do 1990. godine u tri toma je objavio delo „Godine koje su pojeli skakavci“. Delo je autobiografsko-memoarskog karaktera. Takođe je prevođeno na druge jezike, a donelo je Pekiću Nagrada Miloš Crnjanski, 1989. godine.

Pekić je 1989. godine izdao „Novi Jerusalim“ i osvojio nagradu u Crnoj Gori. Neke od ovih gotskih priča uvrštene su u engleske, francuske i ukrajinske antologije.

Filmska, radijska i pozorišna karijera

Borislav Pekić je tokom sedamdesetih godina prošlog veka glasio za jednog od najboljih dramskih pisaca u Srbiji. Za „Westdeutscher Rundfunk“ je pisao radio-drame u Kelnu, dok je u Štutgartu pisao za „Süddeutscher Rundfunk“.

Sedamnaest njegovih drama imale su svoju premijeru u Nemačkoj. Za ove drame je Pekić osvojio brojne nagrade, a neke su urađene u obliku TV drama ili za pozorište.

Godine 1984. objavljena su Pekićeva „Odabrana dela“. Neka se nalaze u antologiji srpske savremene drame. Uručene su mu nagrade, kao što su „Sterijino pozorje“ ili Nagrada „Kneginja Milica“.

Pekić je ostvario status popularnog pozorišnog pisca, a njegov najpoznatiji pozorišni komad je „Cincari“ iz 1979. godine. Zasnovan je na četvrtom tomu dela „Zlatno runo“, a izvođen je veliki broj puta.

Uspešnu karijeru propraćenu nagradama nastavio je komadima „Stepenik“  i „Kako zaboraviti gospodina Martina“.

Mnoge svoje romane Pekić je adaptirao na film. Isto tako, uradio je preko dvadeset scenarija za filmove.

„Vreme čuda“ je film predstavljen na filmskom festivalu u Kanu 1991. godine. Na ovom Kanskom festivalu uručena je nagrada na polju režije. Ovaj film je učestvovao i na drugim inostranim i domaćim filmskim festivalima, gde je pobrao brojne pozitivne kritike i ostao zapažen od velikog broja gledaoca.

Potvrda od strane kritike stigla je u vidu Nagrade kritičara 1990. godine u San Sebastijanu.

Film „Đavolji raj“, engleskog naslova „That summer of white roses“ predstavljen je na filmskom festivalu u Tokiju, 1989. godine, te mu je i od strane ovog festivala uručena nagrada. Sledili su filmski festivali u Francuskoj, Hrvatskoj, Sjedinjenim Američkim Državama i Španiji.

Borislav Pekić je honorarno bio zaposlen na Jugoslovenskom odelenju Svetske sekcije Bi-Bi-Sija (BBS) u Londonu kao komentator, kada je svake nedelje čitao „Pisma iz Londona“.

U periodu od 1987. do 1991. godine „Pisma iz Londona“ su objavljena u Jugoslaviji i to u tri navrata kao „Pisma iz tuđine“, „Nova pisma iz tuđine“ i „Posljednja pisma iz tuđine“.

Kroz jedinstvena i duhovita zapažanja, Pekić je u vidu pedeset pisama pisao o Engleskoj i njenom narodu. Za ovaj rad dobio je Nagradu „Jaša Ignjatović“ u Mađarskoj.

Isto tako, na Bi-Bi-Si-ju, Pekić je radio na seriji o istoriji Velike Britanije. Objavljena je nakon njegove smrti kao „Sentimentalna povest Britanskog carstva“. Dodeljena mu je Počasna nagrada BIGZ-a.

Kraj života i smrt

Pekić je sa drugih dvanaest intelektualaca obnovio rad Demokratske stranke, 1989. godine. Naredne godine je postao član Glavnog odbora te partije.

Iste 1990. godine radio je u uredništvu lista „Demokratija“. U to vreme radio je na raznim političkim aktivnostima ispred Demokratske stranke.

Bio je član engleskog PEN centra, a u periodu od 1900. do 1992. godine radio je na funkciji potpredsednika Srpskog PEN centra.

Od 1985. godine u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti bio je potpredsednik. Dok je u članstvu Krunskog saveta princa Aleksandra Karađorđevića bio od 1992. godine.

Borislav Pekić je umro nakon borbe sa teškom bolešću raka pluća u Londonu, u 63. godini. Nakon smrti je kremiran, a njegova urna se čuva u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju u Beogradu.

Godine 1992. posthumno je odlikovan Kraljevskim ordenom dvoglavog belog orla prvog stepena od strane prestolonaslednika Aleksandra.

Veliki broj Pekićevih dela objavljen je posthumno. Delo „Stope u pesku“, njegovi govori i predavanja koje je držao po svetu, objavile su 2012. godine njegova supruga i ćerka.

Poštanska marka sa likom Borislava Pekića izdala je Srbijamarka, PTT Srbija, 2010. godine. Njegovo ime nose brojne ulice, trgovi i ustanove, otkriven je spomenik na Cvetnom trgu u Beogradu, te su održani brojni naučni skupovi, jubileji i izložbe.

Godine 1993. u Beogradu je osnovan Fond „Borislav Pekić“. Osnivači ovog fonda su SANU, PEN-centar, Branko Dragaš, Ministarstvo kulture Republike Srbije, Udruženje književnika Srbije i Ljiljana Pekić.

Cilj osnivanja fonda je rad na publikovanju i promociji dela Borislava Pekića, briga o njegovoj zaostavštini, rad na raznim projektima vezanih za njegovo ime i dodela nagrade „Borislav Pekić“ na godišnjem nivou.

Citati i mudre misli

„Budućnost će ili biti kao sadašnjost, pa nas neće trebati, ili će se od nje razlikovati, pa nas neće razumeti“.

„Čovek se nikad ne pita za uzroke dobrih stvari koje mu se dešavaju. Zanimaju ga samo uzroci rđavih“.

„Treba gledati pravo. Jer da se htelo gledati iza sebe, dobili bismo oči na potiljku. Treba ljubiti zemlju dece svoje, a ne dedova svojih. Jer čast neće zavisiti od toga odakle dolazimo nego kuda idemo“.

„Čovek zaista umire. Zato se smrti i plaši. Jedino je živo biće koje od smrti zazire. Jer, samo za njega smrt je konačan nestanak“.

„Ekonomski prosperitet je destruktivan. Daje ljudima vremena da izmišljaju sve nove potrebe i nove želje“.

„Čovek je zavisan od razuma kao bolesnik od bolesti koja ga ubija“.

Nagrade i priznanja

• NIN-ova nagrada za roman „Hodočašće Arsenija Njegovana“ (1970. godine)
• Nagrada za komediju godine na Sterijinom pozorju (1972. godine)
• Nagrada Udruženih izdavača (1972. godine)
• Nagrada Radio Zagreba (1982. godine)
• Nagrada Beogradski pobednici za najčitaniju knjigu (1984. godine)
• Godišnja Nagrada Udruženja književnika Srbije za sabrana dela (1984. godine)
• Njegoševa nagrada za „Zlatno runo“ sedam tomova (1987. godine)
• Nagrada „Miloš Crnjanski“ za roman „Godine koje su pojeli skakavci“ (1987. godine)
• Goranova nagrada za roman „Atlantida“ (1988. godine)
• Prva nagrada na filmskom festivalu u Ohridu (1990. godine)
• Prva nagrada na filmskom festivalu u Varni (1990. godine)
• Nagrada „Jakov Ignjatović“, Budimpešta (1991. godine)
• Nagrada „Kneginja Milica“ pozorišta u Kruševcu (1991. godine)
• Orden zasluga za narod za doprinos u kulturnom stvaralaštvu (1991. godine)
• BIGZ-ova nagrada (1992. godine)
• Nagrada „Miroslav Dereta“
• Povelja RTS-a za radio drame
• Nagrada filmskog festivala u Herceg Novom.

Bibliografija

• „Vreme čuda“ (1965. godine)
• „Hodočašće Arsenija Njegovana“ (1970. godine)
• „Uspenje i sunovrat Ikara Gubelkijana“ (1975. godine)
• „Odbrana i poslednji dani“ (1977. godine)
• „Kako upokojiti vampira“ (1977. godine)
• „Zlatno runo“ (1978. godine)
• „Besnilo“ (1983. godine)
• „Godine koje su pojeli skakavci“ (1987. godine)
• „Pisma iz tuđine“ (1987. godine)
• „Novi Jerusalim“ (1988. godine)
• „Atlantida“ (1988. godine)
• „Nova pisma iz tuđine“ (1989. godine)
• „Poslednja pisma iz tuđine“ (1991. godine)
• „Sentimentalna povest Britanskog carstva“ (1992. godine)
• „Vreme reči“ (1993. godine)
• „Odmor od istorije“ (1993. godine)
• „Graditelji“ (1995. godine)
• „Rađanje Atlantide“ (1996. godine)
• „Skinuto sa trake“ (1996. godine)
• „U traganju za Zlatnim runom“ (1997. godine)
• „Pisma iz tuđine“ (2000. godine)
• „Političke sveske“ (2001. godine)
• „Filosofske sveske“ (2001. godine)
• „Korespondencija kao život I“ (2002. godine)
• „Korespondencija kao život II“ (2003. godine)
• „Sabrana pisma iz tuđine“ (2004. godine)
• „Roboti i sablasti“ (2006. godine)
• „Izabrani eseji“ (2007. godine)
• „Izabrane drame“ (2007. godine)
• „Moral i demokracija“ (2008. godine)
• „Marginalije i moralije“ (2008. godine)
• „Na ludom belom kamenu“
• „Generali“-Antologija TV drame (1969. godine)
• „Generali“-Antologija suvremene srpskom drame-S. Selenić (1977. godine)
• „Argonautika“ (1989. godine)
• „Intervju s Dragomirom Stojadinovićem“ (2007. godine)
• „Život na ledu“ (2009. godine)
• „Cincari“ ili „Korešpodencija“ (2009. godine)
• „Kako zabavljati gospodina Martina“-Antologija srpske radio drame od M. Jokić-Z. Kostić, br. 2 (2004. godine)
• „Remek-delo“ ili „Sudbina umetnika“ (1979. godine)

Filmografija

• „Sunce tuđeg neba“ (1968. godine)
• „Que vadis Živorade“ (1968. godine)
• „Dim“ (1967. godine)
• „13 jul“ (1982. godine)
• „Vreme čuda“ (1989. godine)
• „Ono leto belih ruža“ (1989. godine)

Reference:

• http://www.politika.rs/scc/clanak/37076/Osnivaci-Demokratske-stranke
• http://www.rastko.rs/knjizevnost/nauka_knjiz/pekic-biograf.html
• http://www.sanu.ac.rs/Clanstvo/IstClan.aspx?arg=1160
• http://www.newsweek.rs/kultura/48994-borislav-pekic-zatocenik-sopstvene-genijalnosti-sta-bi-danas-rekao-za-ds-i-kako-je-izgledao-zivot-sa-njim.html