Karl Marks

Biografija

Karl Marks (Karl Heinrich Marx) je bio njemački filozof, revolucionar, istoričar i novinar. Rođen je u gradu Trir, u Njemačkoj 05. maja 1818. godine, a umro je u Londonu, 14. marta 1883. godine.

Smatra se najuticajnijim socijalističkim misliocem 19. vijeka i jednom od najuticajnijih ličnosti u istoriji čovječanstva. Nakon Marksove smrti 1883. godine, njegove ekonomske, političke i društvene ideje prihvaćene su u socijalističkom pokretu. Skoro je polovina stanovništva u svijetu živjela pod režimima koji su tvrdili za sebe da su marksistički, a za života, ovaj revolucionar, trpio je ignorisanje mnogih naučnika.

Najznačajnija Marksova djela su „Kapital”, u kome predstavlja političku ekonomiju kao nauku, i „Komunistički manifest“ u čijem je pisanju učestvovao i Fridrih Engels (Friedrich Engels), a koji postavlja osnovne ideje koje će imati ogroman uticaj na formiranje i širenje komunističkog pokreta u svijetu.

Djetinjstvo

Karl Marks bio je jedan od devetoro djece rođenih od Hajnriha i Henrijete Marks (Heinrich i Henriett Marx) u Triru. Njegov otac bio je uspješan advokat jevrejskog porijekla, koji je cijenio Kanta (Immanuel Kant) i Voltera (Voltaire), te bio strastveni aktivist za prusku reformu.

Karlov otac prešao je na hrišćanstvo 1816. godine, u 35. godini života. To preobraćanje na drugu vjeru vjerovatno je uslijedilo kao odgovor na zakon iz 1815. godine, koji zabranjuje Jevrejima pristupanje visokom društvu.

Marks je bio prosječan učenik. Obučavao se kod kuće do svoje dvanaeste godine i proveo pet godina, od 1830. do 1835. godine, u jezuitskoj gimnaziji u Trieru, tada poznatom kao Gimnazija „Friedrich-Wilhelm“.

Obrazovanje

Poslije primanja svjedočanstva u gimnaziji, vrijeme mu prolazi na obalama Mosele. U tom periodu zanima se za djevojke i zaljubljuje.

U oktobru 1835. godine, Marks je započeo studije na Univerzitetu u Bonu. Sa velikim je oduševljenjem sudjelovao u studentskom životu.

U dva semestra bio je kažnjen zbog pijanstva i uznemiravanja javnog reda i mira, kao i nastalih dugova i sudjelovanja u tuči. Krajem godine Marksov je otac insistirao da se upiše na ozbiljniji berlinski univerzitet.

U Berlinu je studirao pravo i filozofiju i upoznao je filozofiju Hegela (George Wilhelm Friedrich Hegel), koji je tada bio profesor u Berlinu do svoje smrti 1831. godine. Marks u početku nije bio pristalica Hegela, ali se ubrzo uključio u Mladohegelijance, radikalnu grupu studenata, koja je uključivala Bruno Bauera i Ludviga Fojerbaha (Ludwig Feuerbacha) koji su prvenstveno kritikovali političke i vjerske institucije.

Tada je objavio svoje prve pjesme i naučio latinski, grčki, francuski i hebrejski jezik, a inspiraciju je pronašao u antičkim filozofima, tragičarima i pjesnicima. Napisao je par poglavlja istorijskih romana, pod uticajem romantizma.

Doktorirao je na Univerzitetu Jena 1841. godine, kada je obranio doktorsku tezu „Filozofija Epikura“. Tada je bio idealistički hegelovac. Imao je za cilj da se zaposli kao nastavnik, ali njegova radikalna politička orijentacija ga sprečava u tome.

Prvo započinje novinarsku karijeru, a onda 1842. godine postaje urednik lista „Rheinische Zeitung“ liberalne orjentacije u Kelnu. List je radio godinu dana, dok njegov rad nije zabranila vlada.

Brak i djeca

Marks je tajno zaručio ženu iz ugledne porodice Dženi fon Vestfalen (Jenny von Westphalen), 1836. godine, u vrijeme svog rastućeg političkog radikalizma. Dženi je bila četiri godine starija od Marksa. Već tada, svojim postupcima, uvjerenjima i odlukama izazivao je veliko negodovanje od strane njegovog oca.

Oženio je zaručnicu, a u oktobru 1843. godine preselili su se u Pariz. U oskudici i siromaštvu bračni par živio je narednih 38 godina. Marks je siromaštvo doživljavao kao posljedicu svojih političkih uvjerenja, ali mu nije predstavljalo nikakav problem da tako živi, sve dok njegova porodica ne bi ispaštala zbog toga.

Imao je 7 djece. Troje djece umrlo je rano, a četvrto je mrtvorođeno. Njegovi neprijatelji su ga kritikovali da je neodgovoran član srednjeg staleža koji je nepromišljeno potrošio porodični novac, ali se Marks nije mnogo vrijeđao na takve optužbe, jer je većinu tih ljudi smatrao glupim. Njegova porodica je kasnije živjela u boljim uslovima kada je dobio tri ćerke.

Život u Parizu i Briselu

Pariz je bio politički centar Evrope 1843. godine. Zajedno s Arnold Rugeom (Arnold Ruge) osnovao je politički časopis „Deutsch-Französische Jahrbücher“.

U avgustu 1844. godine časopis je radio Marks zajedno sa suradnikom Fridrih Engelsom, koji će postati njegov cjeloživotni prijatelj.

Zajedno su počeli pisati kritiku filozofije Brune Bauera, mladog hegelovca i bivšeg Marksovog prijatelja. Kao rezultat Marksove i Engelsove prve suradnje objavljeno je djelo 1845. godine „Sveta porodica“. Kasnije te godine Mars je protjeran iz Francuske, te je otišao u Belgiju.

U Briselu je Marks prešao sa filozofije Mladohegelijanaca na filozofiju socijalizma od strane Hesa (Moses Hess). Tada je napisao djelo „Njemačka ideologija“ u kome je razvio svoju teoriju o istorijskom materijalizmu.

Godine 1846. Marks je osnovao Komitet komunističke korespondencije u pokušaju povezivanja socijalista iz cijele Evrope. Socijalisti u Engleskoj su formirali Savez komunista, a 1847. godine, Marks i Engels su zamoljeni da napišu „Manifest Komunističke partije“.

Godine 1849. Marks je protjeran iz Belgije, a onda se preselio u London.

Kraj života

U Londonu je nastavio raditi kao novinar. Deset godina je bio i dopisnik „New York Daily Tribune“ od 1852. do 1862. godine.

Marks se sve više usredotočio na kapitalizam i ekonomsku teoriju, a 1867. godine objavio je prvi dio knjige „Kapital“. Ostatak svog života posvetio je pisanju ove knjige, koju nije završio. Nakon Marksove smrti, knjigu je završio Engels.

Umro je u Londonu od upale plućne maramice u 64. godini života. Na sahrani u Londonu prisustvovalo je desetak ljudi.

Značaj Karla Marksa

Uveo je osam osnovnih stavova o slobodi štampe i danas aktualnih: ne prihvatanje cenzure; štampa je izraz duhovnog stanja jednog društva; sloboda štampe doprinosi popravljanju društvenog stanja; zakon o slobodi štampe je potreba; značaj kritike slobodne štampe za razvoj društva; kritika vlasti kao interes slobode štampe; šutnja štampe je isto što i izdaja poziva; suprotno slobodi štampe su naglašena prava policije i birokratije.

Djela Marksa i Engelsa predstavljaju složenu analizu istorije i društva kada se posmatraju klasni odnosi. Njegove filozofske, političke i ekonomske ideje pokrenule su mnoge pokrete i revolucije u posljednjih sto godina.

Marksov koncept svjetske revolucije radničke klase i poznata parola „Proleteri svih zemalja, ujedinite se!“ pokrenuli su revolucije čiji se odjek i danas osjeti. Da su njegove ideje imale veliki uticaj na društvo, dokazuje činjenica da su države zasnovane na marksizmu nastale u Evropi, Aziji i Americi, te su obilježile 20. vijek. Danas su socijalističke zemlje malobrojne, ali Marksov stav o mašinama, kao sredstvima koja mogu ugroziti radna mjesta, popularniji je nego ikad.

Njegovi stavovi o religiji: „Religija je samo iluzorno sunce koje se kreće oko čovjeka dotle dok se on ne kreće oko sebe samoga. Religija je uzdah ucviljena bića, duša svijeta bez srca, kao i duh prilika bez duha. Ona je opijum naroda. Religiozni odraz stvarnog svijeta može se izgubiti tek onda kad odnosi praktičnog svakodnevnog života budu iz dana u dan pokazivali ljudima prividno razumne odnose među njima i prema prirodi“.

Kroz svoja djela stvarao je novi pogled na društvo i svijet, novo viđenje svjetske istorije. Izlagao je analizu društvenih odnosa. Danas se smatra osnivačem moderne sociologije. Evropski humanizam ima korijene u njegovoj misli.

Stvorivši impozantan pisani opus, smatra se piscem koji je stvorio najveći uticaj na svjetsku istoriju. Iako je teško izdvojiti njegovo najuticajnije djelo, iz interpretacije njegovih dijela i samog njegovog mišljenja, iznikao je jedan od najdominantnijih pravaca evropske i svjetske filozofije 20. vijeka koji je dobio ime marksizam.

Bibliografija

• „Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode“-doktorska disertacija (1841. godine, a objavljena 1902. godine)
• „Kritika Hegelove filozofije državnog prava“ (1843. godine, a objavljena 1927. godine)
• „Prilog jevrejskom pitanju“ (1843. godine)
• „Pisma Rugeu“ (iz 1843. godine)
• „Ekonomsko-filozofski rukopisi“ (iz 1844. godine, a objavljeni 1932. godine)
• „Sveta porodica“, sa Engelsom. (1845. godine)
• „Teze o Fojerbahu“ (1845. godine, a objavljene 1888. godine, u Engelsovoj redakciji)
• „Njemačka ideologija“ (1845. godine, a objavljena 1932. godine)
• „Bijeda filozofije“ (1847. godine)
• „Manifest komunističke partije“, sa Engelsom (1848. godine)
• „Najamni rad i kapital“ (1849. godine)
• „Klasne borbe u Francuskoj“ (1850. godine)
• „Adresa Centralnog komiteta Saveza komunista“
• „Osamnaesti brimer Luja Bonaparte“ (1852. godine)
• „Otkrića o istoriji diplomatije 18. vijeka“
• „Prilog kritici političke ekonomije“ (1859. godine)
• „Teorije o višku vrijednosti“ (1905. godine)
• „Kapital. Kritika političke ekonomije“, prva knjiga (1867. godine)
• „Kritika Gotskog programa“ (1875. godine, a objavljena 1891. godine)