Bekim Fehmiju

Biografija

Bekim Fehmiju je bio jugoslovenski pozorišni, televizijski i filmski glumac, albanskog porekla. Rođen je 1. juna 1936. godine u Sarajevu, a preminuo 15. juna 2010. godine u Beogradu. Bio je u braku s glumicom Brankom Petrić, s kojom je imao dva sina Uliksa i Hedona. Uliks Fehmiu je takođe glumac.

Od rane mladosti je bio član Oblasnog pozorišta u Prizenu, što mu je pomoglo da iz prvog pokušaja upiše glumu na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Diplomirao je 1960. godine, a već sledeće godine se pojavio u filmu „Ne ubij“.

Glumio je u dramama „Neprijatelj“, „Klakson“ i „Roj“, a svetsku slavu mu je donela uloga Belog Bore u drami „Skupljači perja“ koja je premijerno prikazana na Filmskom festivalu u Kanu.

Tada su usledile ponude brojnih evropskih režisera, pa je Fehmiu postao prvi glumac sa ovih prostora koji je ostvario velike uloge u italijanskim, engleskim, španskim i francuskim filmovima. Glumio je i u holivudskom ostvarenju „Avanturisti“ iz 1970. godine.

Imao je priliku da sarađuje sa velikim filmskim zvezdama poput Šarla Aznavura (Charles Aznavour), Džona Hjustona (John Marcellus Huston), Ave Gardner (Ava Lavinia Gardner), Irene Papas (Irene Pappas), Klaudije Kardinale (Claudia Cardinale), Roberta Šoa (Robert Archibald Shaw), Dirka Bogarta (Dirk Bogarde), Olivije de Hevilend (Olivia Mary de Havilland), Kendis Bergen (Candice Patricia Bergen) i drugih.

Jedna od poslednjih uloga bila je u filmu o Džingis-kanu koji je režirao britanski režiser Ken Anekin (Ken Annakin). Krajem 80-ih godina prošlog veka se zbog situacije u bivšoj Jugoslaviji i odnosa između Srba i Albanaca potpuno povukao sa javne scene.

Godine 2001. objavio je prvi deo autobiografije pod naslovom „Blistavo i strašno“. U toj knjizi opisao je svoje detinjstvo, odrastanje i glumačke početke. Drugi nastavak objavili su njegova supruga Branka i sinovi Uliks i Hedon 2012. godine.

Bekim Fehmiu je izvršio samoubistvo u svom stanu na Zvezdari 15. juna 2010. godine. Oni koji su ga poznavali tvrde da je završio onako kako je i živeo. Kada je uvideo da više nema kontrolu u svojim rukama, odlučio je da sam sebi skrati muke.

Detinjstvo, mladost i obrazovanje

Bekim Fehmiu je rođen 1936. godine u Sarajevu. Njegov otac Ibrahim je bio učitelj u Đakovici i jedan od pokretača ustanka albanskog naroda protiv Turaka. Njegova majka Hadije je imala samo četrnaest godina kada se udala.

Porodicu su zasnovali u Đakovici, ali su se zbog pretnji koje je dobijao kao prosvetitelj albanskog naroda Ibrahim sa suprugom i decom odselio u Sarajevo. Tu je rođen Bekim i njegova mlađa sestra.

Ibrahim Fehmiu je bio veoma poštovan čovek u Sarajevu, a njihova porodica uživala je veliki ugled. Glumac je jednom prilikom ispričao kako je od oca dobio šamar jer je sa drugom pričao na času. Bilo je veoma važno da se, uprkos „manguplucima“ ne naruši ugled porodice.

Posle proglašenja Nezavisne Države Hrvatske u čiji sastav je ušla i Bosna i Hercegovina odselili su najpre u Skadar koji je bio pod italijanskom vlašću, a nakon toga se trajno nastanili u Prizrenu.

Kada je Bekimu bilo 12 godina Ibrahim je preminuo, a majka Hadije se zaklela da će njihovih osmoro dece da izvede na pravi put. Kako je glumac kasnije priznao Hadije je uspela da ispuni dato obećanje.

Bekimova najstarija sestra je prekinula školovanje i udala se, a druga sestra je postala prosvetni radnik. Najstariji brat Baškim je postao arhitekta i profesor na Univerzitetu u Prištini, a drugi brat magistar prava i albanolog.

Treći brat je bio magistar fizičke kulture, jedna sestra nastavnica muzičkog, a najmlađa Ljuljeta profesor engleskog jezika.

Bekim je završio gimnaziju u Prizrenu. Još tokom gimnazijskih dana igrao je u Oblasnom pozorištu u tom gradu. Godine 1956. upisao je Fakultet dramskih umetnosti na klasi profesora Mate Miloševića.

Jedan od uslova bio je da nauči srpsko-hrvatski jezik, što za njega nije bio problem. Diplomirao je četiri godine kasnije i postao prvi školovani glumac albanske nacionalnosti u bivšoj Jugoslaviji.

Osim albanskog i srpskohrvatskog, govorio je italijanski, španski, engleski i francuski jezik.

Karijera

Na filmskom platnu prvi put se pojavio 1961. godine i to u ratnoj drami francuskog režisera Kloda Otana Lara (Claude Autant-Lara). Film je sniman u francusko-italijansko-jugoslovenskoj produkciji, a osim stranih glumaca, uloge su tumačili Mića Orlović, Marijan Lovrić, Petar Banićević i drugi. Bekim je igrao čuvara u čekaonici.

Sa Radetom Markovićem, Predragom Ćeramilcem i Nikolom Angelovskim glumio je u ratnom filmu „Saša“ koji je režirao Radenko Ostojić, po scenariju Vlaste Radovanovića.

Na Festivalu jugoslovenskog filma u Puli film je 1962. godine osvojio Veliku Srebrnu Arenu te je postao apsolutni hit u jugoslovenskim bioskopima.

Tumačio je Kerima u filmu Ljubiše Georgijevskog i Miomira Mikija Stamenkovića pod naslovom „Pod istim nebom“ koji je premijerno prikazan 1964. godine.

Tokom sledeće godine snimio je čak četiri filma. Igrao je lekara u drami „Neprijatelj“ koju je režirao Živojin Žika Pavlović i Marka u filmu „Klakson“ u režiji Vojislava Kokana Rakonjca. Manje uloge ostvario je i u filmovima „Devojka“ i „Ko puca otvoriće mu se“.

Sa Mirom Stupicom, Oliverom Katarinom i drugima glumio je u drami „Roj“ koju je režirao Miodrag Mića Popović po scenariju Borislava Mihailovića Mihiza i Srboljuba Stankovića. Bekim je tumačio Halid Bega, dok su glavne uloge igrale Stupica i Katarina. Upravo za tu ulogu je Mira dobila Zlatnu arenu na Festivalu u Puli.

Manju ulogu je ostvario u fantastičnoj komediji „Morgan: A Suitable Case for Treatment“ čehoslovačkog režisera Karla Rajsa (Carl Reisz) iz 1966. godine.

Usledili su filmovi „Vreme ljubavi“ i „Tople godine“ u kome je igrao neke od glavnih uloga. Tumačio je Ivu Bajšića u drami „Protest“ koju je režirao Fadil Hadžić, a koja je prvi put prikazana 1967. godine.

Iste godine je premijerno prikazan film Aleksandra Saše Petrovića pod naslovom „Skupljači perja“ u kome je zajedno s Oliverom Vučo (Olivera Katarina) i Velimirom Batom Živojinovićem igrao glavne uloge. Radnja se odvija u jednom malom vojvođanskom selu, a prati živote Roma koji se bave sakupljanjem i prodajom perja.

Film je osvojio Gran pri žirija Filmskog festivala u Kanu i nagradu Međunarodnog udruženja filmskih kritičara. Nominovan za Zlatnu palmu, nagradu Oskar u kategoriji „najbolji strani film“ i nagradu „Zlatni globus“ za najbolji film van engleskog govornog područja.

Smatra se jednim od najznačajnijih filmova crnog talasa, a Bekimu je otvorio brojna vrata velikih evropskih i svetskih filmskih studija.

Režiser Jovan Živanović ga je ponovo spojio s Oliverom Katarinom i Batom Živojinovićem u ratnom filmu „Uzrok smrti ne pominjati“, dok je sa Radmilom Andrić i Mihailom Mišom Janketićem snimio dramu „Prljave ruke“ koja je premijerno prikazana 1967. godine.

U italijanskoj mini seriji „Odiseja“ („Odissea“) koja je snimana u periodu od 1967. do 1968. godine imao je priliku da igra sa grčkom filmskom divom Irenom Papas. Serija je stekla veliku popularnost u celoj Evropi.

Prva ponuda iz Holivuda stigla je 1970. godine kada ga je režiser Luis Gilbert (Lewis Gilbert) pozvao na snimanje filma „Avanturisti“ („The Adventurers“). Fehmiu je igrao sa velikim holivudskim zvezdama poput Šarla Aznavura, Kendis Bergen i Olivije de Hevilend.

Film je premijerno prikazan u džambo-džetu koji je leteo od Londona prema Los Anđelesu. Bio je to istorijski događaj, jer pre toga niti jedna premijera filma nije održana na 10 hiljada metara visine.

Pa ipak, uprkos glamuru, kritike upućenje jugoslovenskom glumcu su bile vrlo oštre. To je smanjilo potražnju za njim u Holivudu, ali ne i u Evropi.

U ratnoj drami „Klopka za generala“ koja je inspirisana hapšenjem Dragoljuba Draže Mihailovića u proleće 1946. godine, Bekim Fehmiu je igrao doktora i ratnog obaveštajca koji ima zadatak da dospe do Mihailovićevog glavnog štaba. Dražu je igrao Rade Marković, a vojvodu Nikolu Kalabića Rasa Ljuba Tadić.

Nakon toga usledila je uloga kapetana Viktora Kejleba (Victor Kaleb) u nemačko-italijanskom vesternu „Đavolja kičma“ („The Deserter“) iz 1971. godine, te uloga u kratkom filmu „Paljenje Rajhstaga“ u režiji Arsenija Jovanovića, a po scenariju Majkla Mansfelda (Michael Mansfield).

U periodu od samo godinu dana snimio je pet filmova u Italiji i to „Libera, amore mio…“, „L’Ultima neve di primavera“, „Il Testimone deve tacere“, „Cagliostro“ i „Il Gioco della verità“.

Na domaća filmska platna vratio se ulogom u  kriminalističkoj drami Antona Vrdoljaka pod naslovom „Deps“ u kojoj je glumio sa Milenom Dravić, Fabijanom Šovagovićem, Reljom Bašićem i drugima.

Sa Velimirom Batom Živojinovićem, Jovanom Janićijevićem Burdušom i Tanjom Bošković je 1974. godine snimio dramu „Košava“ u režiji Dragoslava Lazića.

Sledeće godine je igrao naslovnu ulogu u filmu „Pavle Pavlović“ čiji je režiser i scenarista bio Puriša Đorđević. Sporedne uloge su tumačili Milena Dravić, Rade Marković, Ljuba Tadić, Petar Božović, Vojislav Voja Brajović i drugi.

Iste godine je sa Dirkom Bogartom, Timotijem Daltonom (Timothy Dalton) i Avom Gardner snimio triler „Dozvola za ubistvo“ („Permission to Kill“), dok se sledeće godine pojavio u nemačko-italijanskom filmu „Salon Kitty“.

Usledila je uloga Marka u italijanskom filmu „Spremni na sve“ („Disposta a tutto“) u kome mu društvo prave lepotice Eleonora Đorđi (Eleonora Giorgi) i Laura de Marki (Laura De Marchi).

Posle toga je ostvario manju ulogu u američkom filmu „Black Friday“, te socijalnoj drami Gorana Markovića pod naslovom „Specijalno vaspitanje“ u kojoj je igrao vaspitača Žarka Munižabu.

Markovićev rediteljski prvenac dobio je je brojne nagrade na festivalima u Jugoslaviji, a danas se smatra jednim od najboljih jugoslovenskih filmova toga vremena.

Tumačio je lik Esada Ljumija u partizanskom filmu „Stići pre svitanja“ koji je režirao Aleksandar Đorđević po scenariju Vlastimira Radovanovića. Film je snimljem prema motivima narodnog heroja Paška Romca i Stanke Veselinov. Glavne uloge su tumačili Bata Živojinović, Radoš Bajić, Zlata Numanagić i drugi.

Nakon toga je glumio majora u ratnom filmu „Partizanska eskadrila“ koga je režirao Hajrudin Krvavac po scenariju Đorđa Lebovića i Miljenka Smoje.

Reč je o filmu koji opisuje stvaranje jugoslovenske avijacije i njenim prvim vazdušnim akcijama. Krajem 70-ih godina igrao je u italijanskoj mini seriji „Vecchi e i giovani“.

U ratnoj drami Petra Latinovića pod naslovom „Široko je lišće“ iz 1981. godine tumačio je Baju, a u istorijskom filmu „Crveni i crni“ iz 1985. godine Ivana Pipana. Igrao je u italijanskom filmu „La Voce“, te čehoslovačkim filmovima „Sarâb“ i „Pavilón seliem“.

Sa Predragom Bjelcem, Tanjom Bošković, Dejanom Cukićem i Predragom Lakovićem igrao je u drami Miloša Pavlovića pod naslovom „Poslednja priča“.

Usledili su italijanski film „Un bambino di nome Gesù“ i serija „Disperatamente Giulia“.

Poslednji film koji je snimao bila je priča o Džingis kanu („Genghis Khan: The Story of a Lifetime“) koja je objavljena mnogo godina kasnije.

Osim filmskih i televizijskih uloga Fehmiu je odigrao i brojne pozorišne uloge u Jugoslovenskom dramskom pozorištu (JDP), Ateljeu 212, Narodnom pozorištu i drugima.

Sa suprugom Brankom Petrić igrao je u predstavi „Jaje“ koja je premijerno izvedena u decembru 1959. godine. Sa Milutinom Butkovićem i Petrom Banićevićem igrao je u komadu „Nadstojnik“ u režiji Arsenija Jovanovića. Ova predstava mu je donela nagradu „Lovorov venac“ za najbolje ostvarenje mladog glumca.

U komediji Milenka Maričića pod naslovom „Arsenik i stare čipke“ tumačio je Džibsa. Predstava je prvi put izvedena 18. novembra 1961. godine, a publika u „Ateljeu 212“ ju je gledala više od 150 puta.

Sa Radetom Markovićem i Ljubom Tadićem glumio je u predstavi Mire Trailović pod naslovom „Proganjanje i ubisto Žan Pol Mara kako ih prikazuje glumačka trupa azila u Šarantonu pod vođstvom Markiza de Sada“.

Glumio je u predstavi „Slike žalosnih događaja“ iz 1980. godine koju je režirao Zoran Ratković. Osim „Ateljea 212“ odigrao je brojne uloge u drugim beogradskim i jugoslovenskim pozorištima.

Privatni život

Bekim Fehmiu je rođen 1936. godine u Sarajevu. Odrastao je u višečlanoj patrijahalnoj porodici. Njegov otac je bio učitelj, a majka domaćica.

Nakon što je otac 1948. godine preminuo majka i najstariji sin su preuzeli brigu o porodici. Po završetku gimnazije u Prištini Bekim je upisao FDU u Beogradu.

Tu je upoznao mladu glumicu Branku Petrić. Neobavezno druženje preraslo je u vezu nakon proba predstave „Jaje“ koju su igrali u „Ateljeu 212“.

U oktobru 1967. godine Branka je ostala u drugom stanju, pa su odlučili da se venčaju u Rimu, jer je Bekim tada tamo snimao seriju „Odisej“.

Ipak, prvi pokušaj da se venčaju nije uspeo jer nisu imali rodne listove. Dve nedelje kasnije venčali su se u italijanskoj prestonici.

U julu 1968. godine dobili su sina Uliksa, a nakon toga i Hedona. Glumica Branka Petrić u jednom je intervjuu kazala da su uprkos razdvojenosti živeli veoma lepo.

Priznala je da je Bekim bio pravi džentlmen, te da je sumnjala u njegove veze sa drugim stranim glumicama, ali da nije htela o tome da raspravlja kada se zajedno nađu u Beogradu.

Krajem osamdesetih godina u Beogradu je počela antialbanska kampanja. Paljene su pekare i poslastičarnice koje su bile u vlasništvu Albanaca, a ostala je urbana legenda da je glumac namerno tamo provodio vreme kako bi na neki način prkosio srpskim nacionalistima.

To stanje u Jugoslaviji ga je mnogo mučilo, pa je odlučio da se povuče iz javnog života.

Poslednju predstavu odigrao je 1987. godine, a posle toga je snimio još samo jedan film. Na premijere predstava u JDP-u odlazio je tek povremeno na nagovor supruge.

Kada je 2010. godine doživeo moždani udar nije više izlazio iz njihovog porodičnog doma na Zvezdari. 15. juna iste godine je izvršio samoubistvo u svojoj radnoj sobi ostavivši oproštajno pismo svojoj supruzi u kojem je navodno pisalo „Mnogo te volim, ali za mene život više nema smisla“.

Kremiran je nekoliko dana kasnije na Novom groblju u Beogradu, a Branka i sinovi su njegov prah posuli u reku Bistricu u Prištini, gde je proveo najlepše dane detinjstva i rane mladosti.

Svoje odrastanje opisao je u knjizi „Blistavo i strašno“ koju je objavio 2001. godine. Drugi nastavak njegove autobiografije objavila je njegova porodica 2012. godine.

Bekimov i Brankin mlađi sin Hedon je po struci ekonomista i već godinama se bavi privatnim biznisom. Stariji sin Uliks je diplomirao glumu na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu. Živi na relaciji Beograd – Njujork gde poseduje lanac pekara.

Domaćoj publici prepoznatljiv je po ulogama u filmovima „Crni bombarder“, „Bulevar revolucije“, „Vizantijsko plavo“, Beli, beli svet“, „Ustanička ulica“, te seriji „Ubice mog oca“. Uliks Fehmiu je dugo godina u braku sa glumicom Snežanom Bogdanović sa kojom ima ćerku Niku.

Filmografija

Filmovi i serije

1961. Ne ubij

1962. Saša

1964. Pod istim nebom

1965. Neprijatelj

1965. Ko puca otvoriće mu se

1965. Klakson

1965. Devojka

1966. Roj

1966. Morgan: A Suitable Case for Treatment

1966. Vreme ljubavi

1966. Tople godine

1967. Protest

1967. Skupljači perja

1968. Uzrok smrti ne pominjati

1968. Prljave ruke

1968. Odissea

1970. Avanturisti

1971. Klopka za generala

1971. Đavolja kičma

1972. Bekim Fehmiu në Shqipëri

1972. Paljenje Rajhstaga

1973. Libera, amore mio…

1973. Ultima neve di primavera, L’

1974. Testimone deve tacere, Il

1974. Cagliostro

1974. Gioco della verità, Il

1974. Deps

1974. Košava

1975. Pavle Pavlović

1975. Permission to Kill

1976. Salon Kitty

1977. Disposta a tutto

1977. Black Sunday

1977. Specijalno vaspitanje

1978. Stići pre svitanja

1979. Partizanska eskadrila

1979. Vecchi e i giovani

1981. Široko je lišće

1982. Voce, La

1982. Sarâb

1985. Crveni i crni

1987. Poslednja priča

1987. Dete po imenu Isus

1989. Disperatamente Giulia

1998. Cuore e la spada, Il

1998. Genghis Khan: The Story of a Lifetime