Đorđe Petrović (Karađorđe)

Biografija

Đorđe Petrović, poznatiji po nadimku Karađorđe ili Crni Đorđe, je bio vođa Prvog srpskog ustanka i osnivač dinastije Karađorđević. Veruje se da je rođen 16. novembra 1768. godine u Viševcu. Ubijen je 26. jula 1817. godine u Radovanjskom lugu.

Nadimak Karađorđe je dobio zbog svoje preke naravi, izgleda i crnih očiju. Potekao je iz siromašne porodice. Kao mladić, služio je kod bogatih Srba i Turaka i time finansijski pomogao svoju porodicu. Bio je u braku sa Jelenom Jovanović.

Među istoričarima su se vodile brojne polemike oko toga da li je Karađorđe ubio svog oca. Prema Vuku Stefanoviću Karadžiću ovo ubistvo je učinjeno u ljutnji i iz ljubavi, jer je na taj način spasao ljude iz zbega, a samog oca je oslobodio mogućeg ropstva.

Nakon krvavog događaja, u narodu poznatom kao seča knezova, izbio je Prvi srpski ustanak. Za vođu Prvog srpskog ustanka, na narodnom zboru u Orašcu, izabran je Karađorđe, najverovatnije 14. februara 1804. godine. Ubijen je 1817. godine, po naredbi Miloša Obrenovića.

Porodica i poreklo

Karađorđe je potekao iz skromne porodice koja se iz Crne Gore, tačnije iz Podgorice, doselila u selo Viševac. Đorđe je rođen u Viševcu, ali je u Topoli proveo detinjstvo.

Tačan datum njegovog rođenja je ostao nepoznat, zbog toga što datum nije pravovremeno zabeležen, postoje samo razna nagađanja o ovom datumu. Neki veruju da je rođen na praznik Đurđic.

Njegova majka se zvala Marica Živković. Odrasla je u selu Masloševu u Šumadiji. Zapamćena je kao sposobna i borbena žena.

Za razliku od majke, njegov otac, po imenu Petronije, nije bio snalažljiv, što je uzrokovalo veliko siromaštvo u porodici. Zbog siromaštva otac nije mogao da plaća porez, pa su mu u tome pomagali stanovnici iz sela.

U nadi da će popraviti materijalno stanje porodice često je menjao mesto boravka, ali uglavnom je materijalna situacija ostajala ista, sve dok Đorđe nije ojačao i počeo da služi kod bogataša, Srba i Turaka, te tako izvukao porodicu iz bede.

Lični život

Karađorđe je bio visok i snažan čovek. Čelo mu je bilo visoko, lice okruglo, oči male, ali crne i prodorne. Nije puno pričao, a kada bi nešto rekao, do izražaja bi dolazio njegov tanak glas, kog su upoređivali sa ženskim glasom.

Iako poznat po teškom temperamentu, povremeno je, iz nekih razloga, znao i da se veseli. U trenucima veselja igrao je kolo i nagovarao i druge ljude da se vesele zajedno sa njim. Onda kada je duboko razmišljao grizao bi nokte.

Đorđe Petrović je kao devetnaestogodišnji mladić oženio Jelenu Jovanović. Bila je to siromašna devojka, poreklom iz sela Masloševa. Prema nekim predanjima Đorđe je oteo Jelenu od njenih roditelja, nakon čega je postala njegova supruga.

Iz ovog braka rođeno je sedmoro dece. Godine 1788. rođen je njihov sin Sima koji je umro u detinjstvu. Njihova ćerka Sava je rođena 1793. godine. Ćerka Sara je rođena dve godine posle, dok je Poleksija rođena 1797. godine. Imali su još jednu ćerku koja se zvala Stamenka, a ona je rođena 1799. godine.

Sin Aleksa je rođen 1801. godine. Bio je oženjen Marijom Trokin. Sin Aleksandar, koji je kasnije postao knez, je rođen 1806. godine. On je bio u braku sa Persidom Nenadović.

Pretpostavlja se da je Đorđe ubio jednog Turčina, te je, iz tih razloga, bio primoran da napusti Srbiju. Prema drugim izvorima nije ubio Turčina, već tri Arnautina koji su mu nasilno ušli u kuću.

Godine 1787. sa porodicom se doselio u Srem. Boravili su u manastiru Krušedol, a zarađivao je radeći poslao šumara.

Iako su mnogi osporavali, dosta se pričalo i pisalo o tome kako je Đorđe ubio vlastitog oca. Postoji verovatnoća da je njegov otac hteo da ponovo služi Turke, kako je to činio i godinama pre.

Za Đorđa je povratak njihove porodice u službu Turaka značio ropstvo, pa čak i smrt. U nemogućnosti da oca odgovori od te ideje, navodno je digao ruku na njega.

Godine 1806. Đorđe je ubio svog rođenog brata Marinka, jer je bio optužen za silovanje. Brata je ubio tako što ga je obesio.

Đorđe ili Karađorđe je postao strah i trepet u svom narodu, koji su morali odustati od svakog mogućeg pomirenja sa Osmanlijama. Postali su mu poslušni, jer bi u suprotnom bili odvedeni u smrt.

Kada je 1788. godine počeo Austrijsko – turski rat, Karađorđe se priklonio Austriji i sa njima učestvovao u borbama protiv Turaka, pod palicom komandanta Radiča Petrovića.

Najpre je postao stražmeštar, a kako je za kratko vreme pokazao veliku sposobnost i hrabrost u bitkama, brzo je napredovao , dobio je podoficirski čin i Zlatnu medalju.

Između ostalih, ubio je i nekoliko uglednih turskih ratnika. Kada je 1791. zaključen mir, uručena mu je medalja za hrabrost, a dobio je i novo unapređenje. Iste godine je sa porodicom otišao u Topolu.

U Topoli je, po odlasku u hajduke, bio predvodnik jedne velike hajdučke čete. Tri godine je proveo vreme u hajducima, a onda je, kratko vreme, živeo mirnim porodičnim životom. Prihode je ostvarivao trgujući stokom.

Prvi srpski ustanak

Usled sve većeg zuluma, samovolje i terorisanja srpskog naroda od strane Turaka javljala se i sve veća potreba za pobunu protiv takve vrste ophođenja. Srpski kneževi i hajduci su kovali sve ozbiljnije planove za oslobođenje.

Saznavši za mogućnost izbijanja ustanka, a u svrhu njegovog sprečavanja, dahije su organizovale seču knezova, kako bi se narod zaplašivanjem odgovorio od takvog čina.

Početkom 1804. godine izvršena je seča knezova u Šumadiji, ali je ostao nepoznat tačan broj žrtava, sve odreda uglednih Srba. Postoje neke procene da ih je bilo negde od 70 do 150.

Kada su dahije došle na Karađorđevo imanje, ovaj ih je, sa grupom naoružanih čobana, rasterao, a neke i pobio.

Članove porodice je sklonio na sigurno, a on je krenuo u životnu borbu, najpre pristupivši harambaši Stanoju Glavašu. Dahije nisu sprečile ustanak činom seče knezova, nego su postigle suprotan efekat.

U februaru 1804. godine nekoliko uglednih Srba je održalo sastanak sa ciljem da se spreči dalje ubijanje Srba u Beogradskom pašaluku. Na sastanku je, između ostalih, bio prisutan i Karađorđe, koji je uveliko bio spreman za obračun sa Turcima. U izboru vođe ustanka on je bio tek treći.

Najpre su za vođu ustanka predložili Stanoju Glavaša, što je ovaj odbio jer je bio istaknuti hajduk. Teodosije Marićević je isto tako odbio mesto vođe ustanka zbog nedovoljnog vojničkog iskustva.

Za vođu ustanka izabran je Karađorđe, koji je rado prihvatio ovu ulogu i odgovornost koju je ona nosila sa sobom.

Nije gubio vreme, već je isti dan poveo ustanike. Zapalivši u Orašcu dahijski han zvanično je otpočela buna protiv dahija. Počevši od ovog dana, Karađorđe je punih devet godina vodio ustanike u Srbiji.

Karađorđe je u Šumadiji bio glavna ličnost ustanka, Jakov Nenadović u zapadnoj Srbiji, dok su Petar Dobrnjac i Milenko Stojković vodili ustanike u istočnoj Srbiji. Karađorđe je težio uspostavljanju reda i apsolutističke vlasti, što mu je stvaralo brojne probleme s opozicijom, pa i donosilo razne okršaje sa smrtnim ishodima.

Zbog njegove preke naravi, ali i sposobnostima koje je pokazivao u borbi, stekao je ugled među narodom i ostalim vođama. Odnosio je pobede i onda kada bi neprijateljska vojska bila znatno brojnija i naoružanija.

Godine 1807. u Srbiju je stigao agent poslan od strane ruske vojske, Konstantin Rodofinikin. On i Karađorđe nisu bili istih stavova, nego je ovaj agent bio na strani protivničkih ustanika.

Pod svaku cenu su nastojali da Karađorđu ograniče vlast, a on, uvidevši da mu nije stigla pomoć od Rusije koju je očekivao, a koja mu je bila preko potrebna, zatražio je pomoć od Austrije i Francuske. Pomoć nije stigla ni od njih.

U julu 1810. godine u Srbiju je ponovo doputovala vojska iz Rusije. Činilo se da je ovaj put pomoć stigla, jer su poslali lekove, municiju i oružje.

Međutim, Rusi su, u strahu od Napoleonove invazije, imali za cilj sklapanje mirovnih sporazuma sa Turcima. Ovako nešto zasigurno Srbima nije išlo u prilog.

U pregovorima je, između ostalog, stajalo naređenje da se sruše sva srpska utvrđenja koja Turcima nisu bila od značaja, te da turska vojska bude vraćena u svoje nekadašnje garnizone.

Od strane Porte je obećana samouprava i opšta amnestija, gde bi Srbi imali kontrolu nad prikupljanjem fiksnog poreza. Srbi su žestoko reagovali na ovakve odluke, koje im nikako nisu odgovarale. Sam Karađorđe je tada bio na vrhuncu svoje moći.

Godine 1812. Karađorđe se suočio sa povratkom turske vojske u stare garnizone i ostalim stavkama dogovorenim mirovnim pregovorima u Bukureštu. Iste godine je, tokom organizacije odbrane države, doživeo nervni napad. Tada ga je u poslovima zamenio njegov lični sekretar Janićije Dimitrijević Đurić.

Naredne godine je ponovo pokušavao da organizuje odbranu, ali naoružaniji i brojniji Turci odnosili su pobede. Kada je došao do spoznaje o svojoj uzaludnoj borbi, Karađorđe je 1813. godine sa porodicom otišao u Austriju, gde je ostao godinu dana. Nakon toga je otputovao u Rusiju, sa ciljem da stupi u kontakt sa ruskim carem. U ovom periodu je patio od depresije.

Kraj života i smrt

Sa namerom da nastavi borbu protiv Turaka, 1816. godine se pridružio grčkom pokretu za oslobođenje. Naredne godine je stigao u Srbiju kako bi zajedno sa Milošem Obrenovićem dogovorio naredne akcije za oslobođenje Srbije od Turaka.

Ubijen je po Miloševoj naredbi tokom noći 26. jula 1817. godine. Ubistvo je organizovao Karađorđev kum Vujica Vulićević, dok je izvršilac bio Novica Novaković. Preparirali su Karađorđevu glavu i poslali je sultanu.

„Početak bune protiv dahija“ svrstava se u red najpoznatijih narodnih epskih pesama o borbi za oslobođenje Srbije. Pesmu je prvi put zapisao Vuk Stefanović Karadžić, 1815. godine.

Veliki ruski književnik Aleksandar Sergejevič Puškin je napisao pesme „Kćeri Crnog Đorđa“ i „Pesma o Crnom Đorđu“.

Delo „Gorski vijenac“ Petra II Petrovića Njegoša je posvećeno Karađorđu. O životu i delu Karađorđa snimani su igrani filmovi i izvođene predstave, te su objavljivani romani.

Prvi spomenik voždu Karađorđu je otkriven 1913. godine u Kalemegdanskom parku. Na Vidovdan 1924. godine je otvoren fudbalski stadion „Karađorđe“. U Topoli su osnovna škola i crkva dobile ime po njemu.