Amfilohije Radović

Biografija

Amfilohije (svetovno Risto) Radović je bio mitropolit crnogorski, čija počasna i liturgijska titula je glasila arhiepiskop cetinjski, mitropolit crnogorsko-primorski, zetsko-brdski i skenderijski i egzarh sveštenog trona pećkog. Rođen je 7. januara 1938. godine u Donjoj Morači kod Kolašina. Preminuo je 30. oktobra 2020. godine u Podgorici.

Radović je 1962. godine diplomirao na Bogoslovskom fakultetu u Beogradu, a pet godina kasnije se zamonašio i uzeo ime Amfilohije. Postdiplomske studije je pohađao u Bernu i Rimu, a doktorsku disertaciju je odbranio u Atini.

Jeromonah je postao 1968. godine, dok je 1985. godine rukopoložen za episkopa banatskog. Od 1991. godine je bio mitropolit crnogorsko-primorsko-skenderijsko-brdski-zetski i egzarh pećkog trona.

Bio je profesor na Institutu Svetog Sergija u Parizu, te redovni profesor na Bogoslovskom fakultetu Sveti Jovan Bogoslov u Beogradu. Institut Svetog Sergija mu je 2012. godine dodelio počasni doktorat.

Od 1973. do 2007. godine je objavio brojne knjige, studije i besede, a bavio se i prevođenjem dela sa grčkog na srpski jezik i obrnuto.

Detinjstvo i obrazovanje

Risto Radović je rođen na pravoslavni Božić 1938. godine u Barama Radovića, zaseoku kod Donje Morače, nedaleko od Kolašina, kao peto od četrnaestoro dece Ćira i Mileve Radović (rođena Bakić). Potomak je vojvode Mine Radovića, jednog od prvih plemenskih kapetana crnogorskih koji je 1820. godine prisajedinio Moraču Crnoj Gori.

Nakon osnovne škole završio je Bogosloviju Svetog Save u Rakovici, a potom je 1962. godine diplomirao na Bogoslovskom fakultetu Univerziteta u Beogradu.

Studirao je klasičnu filologiju na beogradskom Filozofskom fakultetu, dok je postdiplomske studije nastavio u Bernu i Rimu. Doktorsku disertaciju na temu „Tajna Svete Trojice po učenju Grigorija Palame“ odbranio je u Atini. Sedam godina je proveo u Pravoslavnoj grčkoj crkvi.

Govorio je ruski, grčki, italijanski, nemački i francuski jezik.

Akademska karijera, književni i prevodilački rad

Godinu dana je proveo na Svetoj Gori, a potom je od 1974. do 1976. godine bio profesor na Institutu Svetog Sergija u Parizu. 1976. godine je postao docent, a potom i redovni profesor na katedri za Pravoslavnu pedagogdiju (katihetiku) sa metodikom nastave na Bogoslovskom fakultetu Sveti Jovan Bogoslov u Beogradu.

Radović je od 1973. godine do danas (2020. godina) objavio brojne knjige, studije i besede na srpskom i grčkom jeziku. Među značajnijim studijama su „Smisao liturgije“ iz 1974. godine, „Sinaiti i njihov značaj u Srbiji XIV vijeka“ iz 1981. godine, „Filokalijski pokret XVIII i početkom XIX vijeka“ iz 1982. godine, te „Osnove pravoslavnog vaspitanja“.

Osim publicističkog, mitropolit Amfilohije se bavio i prevodilačkim radom. Preveo je mnoge studije, biografije i knjige  sa srpskog na grčki jezik i obrnuto, među kojima su „Justin Popović: „Žitije Svetog Simeona i Save“, „Premudrosti Solomonove“, „Knjiga Premudrosti Isusa Sina Sirahova“ i druge.

Zbog brojnih drugih obaveza 2005. godine je okončao akademsku karijeru. Institut Svetog Sergija u Parizu mu je u februaru 2012. godine dodelio počasni doktorat.

Put od jeromonaha do mitropolita

Radović se zamonašio 1967. godine u Grčkoj i uzeo ime Amfilohije, što na grčkom znači „dva voda vojske“.  21. jula 1968. godine je postao jeromonah. Krajem 1985. godine rukopoložen je za episkopa banatskog sa sedištem u Vršcu.

Početkom 1991. godine Radović je ustoličen za mitropolita crnogorsko-primorsko-skenderijsko-brdsko-zetskog i egzarha pećkog trona, nasledivši na toj poziciji vladiku Vasilija. Po preuzimanju mitropolije, Amfilohije je podstakao obnovu crkava i manastira, te povećao broj sveštenika.

Sledeće godine je pokrenuo glasilo Crnogorsko-primorske mitropolije „Svetigora“, a 1998. godine počeo je sa radom Radio Svetigora.  U međuvremenu je uredio zbornik „Jagnje Božije i zvijer bezdana“ u kome se izlaže pravoslavna filozofija rata.

Ugostio je u Cetinju carigradskog i ruskog patrijarha, te omogućio da se 1993. godine po prvi put u istoriji Sveti arhijerejski sabor Srpske pravoslavne crkve održi u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj.

Sveti arhijerejski sabor SPC (Srpske pravoslavne crkve) je 13. novembra 2007. godine, nakon hospitalizacije tadašnjeg patrijarha Pavla, odlučio da se dužnost patrijarha privremeno prenese na mitropolita Amfilohija kao zamenika patrijarha. Posle smrti patrijarha Pavla, 15. novembra 2009. godine Sveti arhijerejski sinod ga je izabrao za mjestobljustitelja patrijarškog trona.

Sinod ga je 21. maja 2010. godine imenovao za administratora Eparhije raško-prizrenske. Nakon uvođenja episkopa lipljanskog Teodosija u tron episkopa raško-prizrenskog, 26. decembra 2010. godine, Amfilohije je preuzeo funkciju administratora na njega.

Sveti arhijerejski sinod ga je u maju 2010. godine imenovao administratorom novoosnovane Eparhije buenosajreske.

Amfilohije Radović je bio drugi po rangu među episkopima u hijerarhiji Srpske pravoslavne crkve, nakon patrijarha srpskog Irineja.

Kontroverze

Amfilohije Radović je od ranih 90. godina 20. veka često u žiži javnosti zbog svojih stavova. Mnogi su mu zamerali jer se, po raspadu Jugoslavije, zalagao za ujedinjenje svih oblasti u kojima žive Srbi.

Na Petrovdan, 12. jula 1991. godine je u cetinjskom manastiru ugostio Željka Ražnatovića Arkana, vođu paravojne jedinice „Tigrovi“. Arkanova jedinica je jedno vreme obezbeđivala manastir, a mnogi se sećaju kako su Amfilohije i ostali cetinjski sveštenici „Tigrove“ molitvama ispratili na ratište u Bosni i Hercegovini.

Tokom rata u Hrvatskoj obilazio je crnogorsku vojsku na ratištima oko Dubrovnika, a mnogi mu zamere što je na Badnji dan 1992. godine dopustio baš Arkanu da čuva badnjak na Cetinju, te što je krstio oko četiri stotine izbeglica iz severne Albanije.

Pored ratišta u Hrvatskoj, Amfilohije je obilazio i ratišta u Bosni i Hercegovini. Tokom devedesetih često je posećivao Radovana Karadžića, prvog predsednika Republike Srpske. Nakon što su srpski predstavnici odbacili Vens-Ovenov plan iz 1993. godine, Radović je izjavio da su oni te noći „krenuli svetolazarevskim putem“.

Zbog poruka ohrabrenja koje je slao srpskim borcima na ratištu u BiH odlikovan je Ordenom Njegoša.

Pojedini izvori tvrde da se Karadžić svojevremeno, izbegavajući izručenje Sudu u Hagu skrivao u crnogorskim manastirima koji su u nadležnosti mitropolita Amfilohija.

Crnogorski vladika je bio blizak i sa bivšim predsednikom Savezne Republike Jugoslavije Slobodanom Miloševićem i njegovom porodicom. Jednom prilikom je izjavio da je želeo da svedoči u njegovu korist pred Tribunalom u Hagu, ali da je poslušao preporuke Sinoda Srpske pravoslavne crkve i odbio svedočenje.

Amfilohije pripada onoj grupi pravoslavnih sveštenika koji ne priznaju legitimnost Crnogorske pravoslavne crkve, ali ni postojanje Crnogoraca kao nacije zasebne od Srba. Još 1988. godine je u intervjuu jednoj lokalnoj televiziji Crnogorce nazvao „komunističim nakotom ili kopiletom“, koje ipak treba  čuvati, jer to „nije neko čudovište“.

Protivio se i nezavisnosti Crne Gore i pristupanju te zemlje NATO paktu, dok je priznanje Kosova od strane Crne Gore nazvao izdajom. Amfilohije se nije libio ni da kritikuje aktuelnu vlast u Beogradu, kada je u pitanju Kosovo i smatrao da se ne zalaže dovoljno da južnu srpsku pokrajinu zadrži u svojoj nadležnosti.

Na kritike jednog dela društva da se kao svešteno lice previše bavi politikom, Amfilohije je odgovarao da je crkvi blisko sve što je blisko čoveku.

Nije tajna da Radović ima prilično radikalne stavove prema abortusu i homoseksualnosti. Prvo naziva čedomorstvo, a drugo anomalijom. Zato se oštro protivio organizovanju „Parada ponosa“ u Beogradu i Podgorici i indirektno podržao one koji su se fizički hteli obračunati sa pripadnicima LGBT zajednice u Srbiji i Crnoj Gori.

Litije, izbori i bitka sa virusom korona

Nakon što je krajem decembra 2019. godine Skupština Crne Gore usvojila Zakon o slobodi veroispovesti, Amfilohije je pozvao vernike Srpske pravoslavne crkve da izađu na protest protiv tog zakona kojim se, prema mišljenju jednog dela javnosti, ugrožava postojanje SPC u Crnoj Gori, tj. omogućava da viševekovni manastiri i crkve padnu pod jurisdikciju države Crne Gore.

Vernici u mnogim crnogorskim gradovima su izašli na ulice kako bi iskazali svoje nezadovoljstvo, a njihov primer sledili su i srpski vernici u brojnim gradovima u Srbiji i Republici Srpskoj.

U aprilu 2020. godine Amfilohije je sa grupom pravoslavnih sveštenika uhapšen nakon održane liturgije u manastiru Zlatica u Podgorici, na praznik Cveti. Naime, u saopštenju koje je objavila Uprava policije Crne Gore se, između ostalog, navodi se da  je policija građane i sveštena lica koji su bili ispred manastira i još jedne crkve u Podgorici „privela u prostorije Centra bezbjednosti Podgorica kako bi se od njih prikupila obavještenja o navedenim okolnostima“.

S obzirom na to da je i Crna Gora, kao i većina zemalja u svetu uvela mere protiv širenja zaraze virusa korona, iz policije su kazali da je reč o „redovnim aktivnostima policije na praćenju poštovanja tih mera“.

Mnogi su ovaj čin crnogorskih vlasti osudili, dok su sveštenici bliski mitropolitu Amfilohiju saopštili da se radi o prvom koraku u provođenju Zakona o slobodi veroispovesti, te uporedili ovaj događaj sa raspećem Isusa Hrista.

Mitropolit je na Parlamentarnim izborima koji su u Crnoj Gori održani krajem avgusta 2020. godine podržao profesora Zdravka Krivokapića i njegovu koaliciju „Za budućnost Crne Gore“, koja je osvojila 32 odsto glasova građana.

Domaći mediji su početkom oktobra 2020. godine objavili da je Amfilohije zaražen virusom korona. U Klinički centar u Podgorici je primljen 6. oktobra, a potom je objavljeno da je došlo do pogoršanja njegovog zdravstvenog stanja zbog teške upale pluća.

Iz Kliničkog centra su saopštili da je mitropolit intubiran i postavljen na mod invanzivne ventilacije. Mitropolija je objavila da je preminuo 30. oktobra 2020. godine u 8:20 časova.

Mitropolit Amfilohije je sahranjen 1. novembra 2020. godine u kripti Sabornog hrama Hristovog vaskrsenja u Podgorici. Opelo i liturgiju je predvodio tadašnji patrijarh Srpske pravoslavne crkve Irinej, a sahrani su pored vladika ostalih eparhija SPC, prisustvovali i predstavnici Katoličke crkve i Islamske verske zajednice, državni funkcioneri Srbije, Crne Gore i Bosni i Hercegovine, te mnoštvo vernika.

Nekoliko hiljada vernika iz celog regiona se okupilo ispred hrama kako bi odali počast pokojnom mitropolitu. Za administratora Mitropolije crnogorsko-primorske postavljen je episkop Joanikije, koji je kasnije i nasledio Amfilohija na mestu mitropolita.

Bibliografija

Knjige, studije, besede

• 1973. Tajna Svete Trojice po učenju Grigorija Palame (Doktorska disertacija na grčkom jeziku)
• 1974. Smisao liturgije (studija na grčkom jeziku)
• 1979. Tumačenje Starog zaveta kroz vekove
• 1981. Sinaiti i njihov značaj u Srbiji XIV vijeka (studija na srpskom jeziku)
• 1982. Filokalijski pokret XVIII i početkom XIX vijeka (studija na grčkom jeziku)
• 1983. Osnove pravoslavnog vaspitanja (studija na srpskom jeziku)
• 1987. Duhovni smisao hrama Svetog Save
• 1988. Prepodobni Rafailo Banatski
• 1992. Vraćanje duše u čistotu (besede, razgovori, pogledi)
• 1994. Svetosavsko prosvetno predanje i prosvećenost Dositeja Obradovića
• 1995. Istorijski presek tumačenja Starog zavjeta
• 1996. Zbirka pesama „U Jagnjetu je spas“

Prevodi

• 1973. Episkop Nikolaj: „Kasijana“
• 1974. Justin Popović: „Žitije Svetog Simeona i Save“,
• Starac Arsenije Kapadokijski
• 1993. Mitropolit Jovan Zizjulas, Od maske do ličnosti
• 1995. Premudrosti Solomonove
• „Azbučni Otačnik“ (objavljeno u delovima u časopisima „Jevanđeljski Neimar“ i „Svetigora“)
• „Sv. Grigorije Palama“(besede objavljene u časopisu „Banatski vesnik“, brojne studije, besede i eseje u „Svetigori“ i drugim listovima)
• 2007. Knjiga Premudrosti Isusa Sina Sirahova

Izvori:

https://www.slobodnaevropa.org/a/30548974.html 

http://rs.n1info.com/Region/a666432/Preminuo-mitropolit-Amfilohije.html